Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Zes bladzijden over Nederlandse kiesstrijd
Nederlandse regeringsvorming dreigt aartsmoeilijk te worden door houdgreep van Geert Wilders’ PVV
Nee, Geert Wilders wordt geen premier van Nederland. De verkiezingen van woensdag 15 maart houden wellicht premier Mark Rutte in het zadel. Maar de kans is wel heel groot dat de regeringsformatie in het versnipperde Oranje moeilijker wordt dan ooit tevoren. Wordt het Belgische record van 541 dagen straks gebroken?
De Nederlandse kiezer is ontevreden en wil verandering, dat blijkt uit alles. De huidige paarse regering van de liberale VVD en de socialistische PvdA krijgt een schamel rapportcijfer van 5,4 op 10 voor haar strenge besparingsbeleid. Het politieke landschap is zo versnipperd op links én op rechts dat de Nederlander woensdag de keuze heeft uit 28 partijen en liefst 1.114 kandidaten voor de 150 zetels in de Tweede Kamer. Wat gaat er gebeuren? Voor een prognose moeten we ons wel richten op de peilingen. Maar wat stellen die voor, als je weet dat de helft van de kiezers nog steeds onbeslist is en dat Nederland geen stemplicht heeft? De peilingen geven wel enkele betrouwbare trends weer. Zoals de enorme me klap die de regeringspartij PvdA dA (Partij van de Arbeid) te wachten en staat. De sociaaldemocraten zouden ouden van hun 38 zetels in 2012 amper nog een tiental overhouden. den. Een historisch dieptepunt in n de geschiedenis van de partij, dieie met heimwee terugdenkt aann de glorietijden van de legendarische ische premiers Joop den Uyl en Wim Kok. Wie gaatt het dan wel goed doen? In de eerste ste plaats Geert Wilders. Zijn Partij ij voor de Vrijheid (PVV) zou u de grootste van Nederlandnd kunnen worden. En dat terwijl Wilders nauwelijksuwelijks campagne voert,oert, omdat zijn veiligheid sinds de e moorden op Pim im Fortuyn en Theo van Gogh voortdurend end in gevaarr is. De PVV V is overigens ns geen echte te partij, want Wilders is het enige ge lid en hij is voor de financiering van zijn activiteiten afhankelijk van onbekende geldschieters eters in binnen- en buitenland. Een en echt partijprogram-gram- ma heeft de PVV ook niet: het beslaat amper één A4’tje met radicale eisen waarvan een deel indruist tegen de Nederlandse grondwet. Maar Wilders bespeelt dezelfde thema’s die ook Donald Trump, Marine Le Pen en andere populisten succes hebben opgeleverd: nationalisme, xenofobie, het verzet tegen de islam en een afkeer van Europa. En dus beheerst Wilders al jaren de media en heeft hij de Nederlandse politiek in een houdgreep. Ondanks het nuchtere gegeven dat 80% van de deelnemers aan peilingen aangeeft níét op hem te zullen stemmen. Het doet onvermijdelijk denken aan de situatie in Vlaanderen van ruim tien jaar geleden, toen het Vlaams Belang een vergelijkbare rol speelde.
Reus op lemen voeten
Maar wat kan Geert Wilders na 15 maart doen met een verkiezingsoverwinning? Als zijn PVV de grootste partij van Nederland wordt, dan heeft hij het recht om als eerste te proberen om een regering te vormen. En dat zal niet lukken. Van de grotere partijen is er niet één bereid om met hem in zee te gaan. Dat informatierondje zal dus niet langer dan enkele dagen duren. Wilders lijkt daardoor een reus op lemen voeten. En dan komt bijna onvermijdelijk premier Mark Rutte aan zet, als dat al niet meteen na de verkiezingen gebeurt. In de meest recente peiling staat zijn VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie) met 25 zetels twee zetels voor op de PVV. Rutte heeft de voorbije jaren het maximum gehaald uit zijn regering met de PvdA. Rechts van het centrum prijzen veel Nederlanders zijn strenge besparingsbeleid, dat op economisch vlak goede resultaten heeft opgeleverd. En links van het centrum wordt de PvdA verweten dat het de belangen van haar kiezers te weinig heeft verdedigd. Premier Rutte lijkt dus hoe dan ook de winnaar van de verkiezingen te worden, zelfs als Wilders woensdagavond mag triomferen.
Gevaarlijke outsiders
Zijn er dan geen gevaarlijke outsiders? Jawel. Allereerst Sybrand Buma. De lijsttrekker van het christendemocratische CDA zit volgens de peilingen in de lift en klokt nu af op 21 zetels. Ook zijn partij kan de grootste van Nederland worden, al zou dat wel dé verrassing van de verkiezingen zijn. Maar ook als Buma daar niet in slaagt, wordt hij wellicht het eerste aanspreekpunt voor Rutte voor de vorming van een nieuwe regering. De tweede outsider is Jesse Klaver, het nieuwe boegbeeld van GroenLinks (GL). In de peilingen staat zijn partij op 18 zetels, waarmee ze de grootste linkse partij van Nederland zou worden. Dat is in belangrijke mate te danken aan Jesse Klaver zelf, die door zijn fans al liefkozend ‘Jessias’ wordt genoemd. Maar is GroenLinks ook een potentiële partner voor een nieuwe regering met de VVD van Rutte en het CDA van Buma? Op basis van de huidige prognoses zou het de formatie een stuk verder helpen. Het Groen van GL is wellicht ook nog een overkomelijk obstakel, maar het Links wordt echt een groot probleem. Veel standpunten van GL lijken niet te verenigen met die van de VVD.
Cordon sanitaire
Dan rijst de vraag: als Wilders opgesloten blijft in het cordon sanitaire en als GroenLinks geen valabele coalitiepartner is voor Rutte, wat dan? Een linkse coalitie lijkt op dit moment mathematisch onmogelijk. Daarvoor zijn PvdA en SP niet sterk genoeg meer. Bovendien zal de PvdA na de oplawaai die wordt voorspeld in de peilingen, bijna zeker kiezen voor een oppositiekuur om zich te herbronnen. Het nieuwe boegbeeld Lodewijk Asscher, de opvolger van Diederik Samsom, lijkt niet in staat om in minder dan een week het harde verdict nog te kunnen keren. Kunnen de vele kleinere partijen helpen? Nauwelijks. Als er in die potpourri van kleintjes enkele bereid zouden zijn om hun politieke DNA op te offeren in ruil voor regeringsdeelname en de bijbehorende postjes, dan kan dat een nieuwe coalitie hooguit enkele zetels opleveren.
Klus voor Rutte
Het resultaat van de verkiezingen in Nederland lijkt dus enorm complex te worden. Premier Mark Rutte zal enorm veel moeite moeten doen om zijn bewind te kunnen prolongeren. Maar veel andere opties zijn er niet. Breekt Nederland straks het Belgische record voor een regeringsformatie van 541 dagen? LEX MOOLENAAR