Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Is GroenLinks klaar om mee te regeren?
Onder impuls van de ambitieuze en populaire Jesse Klaver stevent GroenLinks in Nederland op een aardige zetelwinst af. Meteen maakt de partij voor het eerst in haar bestaan kans op regeringsdeelname. Maar is GroenLinks daar wel klaar voor?
Terwijl de PvdA de wonden likt van vier jaar regeren, is aan de linkse horizon een ‘Jessias’ opgestaan. Jesse Klaver (30), de lijsttrekker van GroenLinks, heeft de uitgesproken ambitie om als eerste linkse premier sinds 2001 de voortrekker van verandering te zijn. Daarbij gaat hij niet traditioneel te werk, maar hanteert hij een Amerikaanse stijl. Zijn speeches zijn soms zo sterk geïnspireerd op Obama dat het vertalingen lijken.
Daarnaast legt hij de nadruk op zijn persoonlijke verhaal: ouders met Marokkaans en Indisch bloed, opgevoed door zijn alleenstaande moeder, opgeklommen van beroepsonderwijs tot de universiteit. Ook organiseert hij al sinds zijn aantreden in 2015 ‘meet-ups’ door het hele land met partijleden en geïnteresseerden en spreekt hij dus voor overvolle zalen à la Bernie Sanders.
Die nieuwe aanpak levert GroenLinks 16 zetels op in de peilingen; een verviervoudiging van het huidige aantal zetels. In het totaal versplinterde Nederlandse partijlandschap maakt dit Klaver een duidelijke kandidaat om te regeren.
Deze rol is nieuw voor GroenLinks. De partij heeft sinds haar oprichting in 1990 nog nooit geregeerd, maar was wel een kritisch-constructieve partner van de regeringspartijen op bepaalde onderwerpen. Zo steunde GroenLinks in 2011 de Nederlandse politiemissie naar Kunduz (Afghanistan) en sloot de partij in 2012 het Lenteakkoord over het begrotingstekort.
Toch zorgde die partnerrol ook voor grote spanningen binnen de partij. De steun voor de Kunduz-missie en de interne strijd die daarop volgde, betekenden in het najaar van 2012 bijna het politieke einde van GroenLinks. De partij verloor meer dan de helft van haar zetels en behield alleen enige macht door haar positie in de Senaat.
In 2013 maakte GroenLinks daarop een
vuist door de stekker te trekken uit de begrotingsonderhandelingen. Met het aantreden van Klaver is de partij van koers veranderd: van kritische oppositie naar potentiële leverancier van de premier.
Compromissen sluiten
De peilingen wijzen op forse winst voor GroenLinks, CDA en D66. Maar de kans dat Klaver echt premier wordt is klein: de VVD van huidig premier Mark Rutte blijft waarschijnlijk de grootste partij van Nederland. Aangezien samenwerking met de PVV van Geert Wilders is uitgesloten door vrijwel alle partijen, ligt een coalitie van VVD, GroenLinks, CDA en D66 voor de hand. Ook al zitten er inhoudelijk flinke verschillen tussen die partijen. Klaver zal dus, voor het eerst in de geschiedenis van de partij, compromissen moeten sluiten.
Het paradepaardje van GroenLinks is het klimaat: kerncentrales moeten dicht, de CO2-uitstoot moet beperkt en autorijders moeten betalen per kilometer. VVD en CDA daarentegen willen extra investeren in asfalt en zien niks in rekeningrijden. En waar GroenLinks op klimaat een medestander heeft in D66, staat Klaver alleen in zijn aanpak van inkomensongelijkheid. Geen van de andere partijen steunt de extra belastingen die GroenLinks wil invoeren. VVD, CDA en D66 willen het aantal belastingen in Nederland juist terugdringen via een versimpeling van het belastingstelsel.
Ook op het gebied van zorg staat GroenLinks tegenover de andere partijen. Door de vergrijzing staat (de betaalbaarheid van) het zorgstelsel onder druk. Groen- Links wil het eigen risico (het Nederlandse remgeld) volledig afschaffen, terwijl CDA, D66 en VVD dit zien als een goed instrument om de kosten in de hand te houden.
Naast de financiële kant van de zorg, gaan de partijen het ook moeilijk eens worden over de ethische kwestie van het ‘voltooid leven’. Waar VVD, D66 en GroenLinks van mening zijn dat ouderen zelf moeten kunnen bepalen hoe en wanneer ze willen sterven, past dit niet bij de christelijke waarden van CDA.
Mochten VVD, CDA, D66 en GroenLinks het toch eens worden over het te voeren beleid, dan rest de vraag of GroenLinks wel klaar is voor regeringsdeelname. De partij heeft namelijk de regel dat volksvertegenwoordigers maximaal drie termijnen mogen dienen. Die regel is bedoeld om elitevorming te voorkomen, maar leidt in de praktijk tot een gebrek aan (politieke) expertise.
Wie kan GroenLinks benaderen om bijvoorbeeld de rol van minister van Klimaat in te vullen? Femke Halsema, die de partij tot 2010 heeft geleid, is na een periode van een bekoelde relatie weer terug bij de partij en misschien geïnteresseerd. Maar haar voorganger Paul Rosemöller heeft de actieve politiek al lang geleden verlaten. GroenLinks zal dus terug moeten vallen op lokale bestuurders en experts die voorheen geen politieke ambitie hadden.
Het vormen van de nieuwe Nederlandse regering zal dus qua beleid en poppetjes een behoorlijke uitdaging worden, maar wel een uitdaging die Jesse Klaver graag aangaat.