Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Nederlandse verkiezingen: geen spoor van Nexit
Vandaag gaan de Nederlanders naar de stembus. Wat is het belang van deze verkiezingen in de Europese context?
Vandaag kiest Nederland een nieuw parlement onder overweldigende internationale belangstelling. De verkiezing van Donald Trump, de Brexit en de opkomst van radicaalpopulistische partijen in Europa hebben de camera’s gericht op de Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders. Over de toekomstige positie van Nederland in de Europese Unie wordt volop gespeculeerd: zit er een Nexit aan te komen? Het antwoord is eenvoudig: Nederland zal het Britse voorbeeld van de Brexit niet volgen, zelfs niet bij een eclatante overwinning van Wilders. En daar zijn meerdere redenen voor.
Slechts 15 à 20% tegen Europa
Ten eerste vertegenwoordigen de partijen die het EU-lidmaatschap willen behouden of zelfs versterken (VVD, CDA, D66, GroenLinks en PvdA) in de peilingen ongeveer 60% van de stemmen. Daarnaast zijn de partijen die zich eurokritisch noemen (zoals SP en de protestantse partijen) ook nog eens goed voor 15% van de stemmen. Deze partijen willen een radicaal andere Europese Unie, maar stellen het lidmaatschap noch de EU zelf in vraag. Belangrijk is vooral dat enkel de PVV (gepeild op ongeveer 15%) en het Forum voor Democratie (gepeild op 1%) uitdrukkelijk gewonnen zijn voor een Nexit.
Het zijn ‘maar’ peilingen en ruim een derde van de kiezers is nog onbeslist. Ook de aanslepende ruzie met Turkije kan nog verschuivingen veroorzaken. Maar zelfs als de peilingen er stevig naast zitten, dan nog zal de Tweede Kamer slechts bevolkt worden door maximaal 15% à 20% antiEU-parlementsleden. Dat is niet meteen een gunstige uitgangspositie voor antiEU-partijen om de discussie over een
Nexit aan te vangen.
EU afwezig in campagne
Ten tweede heeft huidig premier Mark Rutte eerder deze week nogmaals herhaald dat hij geen enkele vorm van samenwerking met de PVV ziet zitten. En zelfs indien de kiezer de kaarten zo schudt dat regeringsdeelname van de PVV nodig is om een meerderheid te vormen (of te gedogen, zoals enkele jaren geleden), dan nog is het zeer onwaarschijnlijk dat een Nexit in beeld komt.
In tegenstelling tot wat we zouden verwachten, was de EU de afgelopen maanden grotendeels afwezig in de campagne. Die draaide helemaal rond de figuur van Wilders zelf en in mindere mate rond de
standpunten van Wilders. Die speelde het EU-lidmaatschap slechts sporadisch uit. Hij weet immers dat hij met andere standpunten (zoals rond terrorisme en veiligheid, anti-islam en tegen migratie) veel meer kiezers kan overtuigen. De hoger opgeleide Wilders-kiezers (zoals ondernemers) zijn immers niet altijd gekant tegen EU-lidmaatschap.
Nog belangrijker is dat opinieonderzoek heeft uitgewezen dat een meerderheid van de Nederlandse burgers voorstander is van samenwerking in EU-verband. Zoals in alle landen staan verscheidene groepen van kiezers (bijvoorbeeld milieuactivisten en vakbonden) erg kritisch tegenover bepaalde aspecten van de Europese politiek (zoals het klimaatbeleid of het economische beleid), maar de EU zelf wordt door een grote meerderheid van de bevolking hoegenaamd niet in twijfel getrokken. Een nuchtere en rationele kijk haalt de bovenhand.
De meeste Nederlanders lijken te beseffen dat zij in een klein land wonen dat het zich niet kan veroorloven om op zichzelf terug te plooien. Nederland is voor zijn veiligheid afhankelijk van samenwerking in Europees verband. Nog meer doorslaggevend is de wetenschap dat het economische zelfmoord is voor een exportland als Nederland om de grenzen te sluiten en uit de Europese eenheidsmarkt te stappen. Ook bij veel Britten begint het stilaan te dagen dat je niet tegelijk de grenzen kan sluiten voor mensen en open houden voor handel.
Betekent dit alles dat Nederland, zoals pakweg twintig jaar geleden, weer de eu- rofiele kant uitgaat? Uiteraard niet. Ook de partijen die het lidmaatschap steunen, doen dit veelal om pragmatische redenen. De EU levert voordeel op voor Nederland, maar daarom hoeft de Nederlander nog niet van de EU te houden.
Deze houding zal nog meer het geval zijn na de stevige diplomatieke rel tussen Nederland en Turkije. Hoewel het heel begrijpelijk is van de EU en de andere lidstaten om niet volop achter de Nederlandse aanpak te gaan staan (er staat een vluchtelingendeal met Turkije op het spel), wordt het gebrek aan openlijke solidariteit vanuit ‘Brussel’ toch als een beetje laf ervaren.
En de Frexit?
Ook al haalt Wilders vandaag hooguit 15% van de stemmen, de Nederlandse regering zal zijn hete adem in de nek blijven voelen. Daarom zal ze de Europese Unie, zoals het Nederlanders eigen is, heel zakelijk maar welwillend blijven benaderen. Zo’n ‘eurorealistische’ houding is nog wat anders dan een Nexit.
Maar ook al zal de score van Wilders nauwelijks gevolgen hebben voor de Nederlandse positie, geheel irrelevant voor de rest van Europa is het ook weer niet. Over goed twee maanden volgen presidentsverkiezingen in Frankrijk. Een heel sterke score van Wilders kan Marine Le Pen wind in de zeilen blazen. Het Front National is niet alleen voorstander van een Frexit, het heeft er een campagnepunt van gemaakt, én het speelt volgens andere verkiezingsregels… Wordt vervolgd.