Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Hoe Engeland zich van Europa afscheurde
Wetenschappers leggen breuk tussen Dover en Calais bloot
De precieze impact van de Brexit is nog niet duidelijk, maar ze valt zeker in het niet bij die vorige keer dat GrootBrittannië zich van Europa afscheurde. Letterlijk, dan. Belgische onderzoekers legden mee het proces bloot hoe Engeland een eiland werd.
Zowat 500.000 jaar geleden hing Engeland nog aan het Europese continent vast via een landbrug van krijtrotsen, die we nu nog in Dover en Calais (Cap Blanc Nez) zien. Belgische geologen en geofysici van de Universiteit Gent en de Koninklijke Sterrenwacht van Brussel (KSB) ontwikkelden samen met Britse en Franse collega’s een hypothese hoe die breuk precies in zijn werk gegaan is. “Te denken dat we daar eerst niet eens naar op zoek waren”, zegt geoloog dr. Kris Vanneste van de KSB.
Wat zochten jullie dan wel? Kris Vanneste: We stelden aan de UGent voor om onderzoek te doen naar de breuklijn van een historische aardbeving waarvan het epicentrum middenin het Kanaal lag. Tijdens twee missies op het Belgische onderzoeksschip Belgica stootten we op enorme, mysterieuze holtes in de bodem. We waren er ons niet van bewust dat die een belangrijke aanwijzing zijn voor de vorming van de opening van het Kanaal. Omdat professor Sanjeev Gupta van het Imperial College in Londen eerder al onderzoek had gedaan naar de morfologie of reliëf in de zeebodem van het Kanaal, namen we met hem contact op.
Hoe zag het Kanaal er vroeger dan uit? Ongeveer 500.000 jaar geleden was er een landbrug tussen Engeland en Europa. Ten noorden ervan lag het zuidelijk deel van de Noordzee, ten zuiden lag ongeveer honderd meter dieper het Kanaal. Dat stond toen nog droog en was een bevroren toendra. Het smeltwater van de ijskappen in de ijstijd hoopte zich achter die landbrug op, en op een bepaald moment begon het erover te stromen, tot in het Kanaal. De holtes die wij ontdekten, zijn enkele kilometers in diameter en honderd meter diep ingeschuurd in gesteente. Ze zijn cirkel- of ellipsvormig en liggen op één lijn van west naar oost in het smalste stuk tussen Dover en Calais. Die holtes zijn het gevolg van de reusachtige watervallen die ontstonden toen het ijswater zich over de landbrug heen stortte.
Hebben die watervallen de landbrug weggesleten? Nee, we zien dat er nog een tweede fase is geweest. Op een bepaald, mogelijk veel later moment, is die landbrug door die langdurige slijtage verzwakt en finaal doorgebroken. Het water is er dan op heel korte periode doorheen gesluisd. Die heel sterke stroming heeft een extra diepe scheuring veroorzaakt. Is dat een nieuw verhaal? Er bestond al lang een hypothese dat een landbrug door het smeltwater is weggeërodeerd. Maar wij hebben nu de bewijzen gevonden. Bovendien tonen we aan dat er die tweede fase van de doorbraak moet zijn geweest. Het probleem is dat we de geulen en opeenvolging niet precies kunnen dateren. Het Imperial College en de UGent zijn geïnteresseerd om daar nog verder onderzoek naar te doen.
Was de timing van jullie publicatie bewust? Dat we onze theorie communiceren als de ‘Brexit 1.0’ was een opportuniteit die Brits onderzoeker Gupta niet wilde laten liggen. Maar ons onderzoek met de Belgica gebeurde al in 2012, lang voor er van een Brexit sprake was. Dit is een mooi voorbeeld van hoe wetenschappelijk onderzoek tot onverwachte resultaten kan leiden, en van een succesvolle samenwerking tussen Britten, Fransen en Belgen. We hopen dat we met de huidige Brexit nog gelegenheid krijgen om dergelijk internationaal onderzoek te doen. HANS OTTEN