Twee derde van Groot Barrièrerif is terminaal ziek

Het Groot Barrièrerif, Australiës meest spectaculaire natuurfenomeen, is volgens wetenschappers terminaal ziek. “Nog nooit zijn de koraalriffen twee jaar na elkaar getroffen door massale verbleking. Ze krijgen zelfs de tijd niet meer om te herstellen”, zeggen Terry Hughes en James Cook, die het gebied vanuit de lucht bestuderen. “Dit kan het einde betekenen voor het grootste deel van het rif.”

Onthutsend. Er is volgens de wetenschappers geen ander woord voor het beeld dat ze nu al twee jaar op rij vanuit de lucht te zien krijgen. Delen van de riffen werden in 1998 en 2002 al eens getroffen door een zogenoemde verbleking, maar nu slaat het fenomeen voor het tweede jaar op rij toe: in 2016 was er een sterke verbleking in het noordelijke deel, dit voorjaar zet zich dat door naar het middenste deel.

Amper 7% nog gezond

“Twee derde van het rif is nu ernstig aangetast, en ook elders is de verbleking opvallend. Amper 7% van het hele gebied ziet er nog gezond uit”, zegt onderzoeker Terry Hughes van de James Cook Universiteit in Australië. “Normaal zouden de riffen die in 2016 getroffen werden zich nu lichtjes aan het herstellen zijn, maar in plaats daarvan zijn ze een tweede maal getroffen. Dat kan dodelijk zijn, zeker als er geen verbinding meer is met gezonde naburige riffen.”

Decennialang werd erover gediscussieerd, maar iedereen is het er intussen over eens: de verbleking is een gevolg van de opwarming van het zeewater. En dus van de aarde.

Algen

“De temperaturen breken jaar na jaar alle records. Vorig jaar was de verbleking nog deels te verklaren doordat El Niño massa’s warm water aanvoerde, maar dit jaar is het opnieuw extreem warm. Ook zonder die zeestroming”, zegt Hughes, die bijkomende stressfactoren ziet in de vervuiling van het zeewater en de explosieve toename van het aantal koraaletende zeesterren.

“Gezonde koralen halen hun voedsel en hun schitterende kleuren uit de algen die op de kolonies leven, maar er is weinig nodig om de algen te doden of te verjagen. Waarna de koralen verbleken en kwetsbaar achterblijven. De snelst groeiende koralen kunnen zich in tien jaar grotendeels herstellen, maar die tijd wordt ze niet meer gegund. In de zwaarst getroffen gebieden zal veel koraal daarom gewoon afsterven”, zegt zijn collega James Kerry.

“Als een temperatuurstijging met één graad in twintig jaar tijd vier heftige verblekingen veroorzaakt, wat zal er dan nog overblijven van het rif als de temperatuur de komende tachtig jaar met nog een paar extra graden stijgt?”, vragen de wetenschappers zich vertwijfeld af. Want de opwarming laat zich dubbel hard voelen omdat ze ook meer tropische cyclonen veroorzaakt. Zo heeft de cycloon Debbie eind vorige maand een 100 kilometer lange zone van het koraalrif zwaar beschadigd.

Een ander kwalijk effect van de opwarming van de aarde is de toename van broeikasgassen in de atmosfeer, waardoor de oceanen via het regenwater geleidelijk verzuren. Volgens experts leidt dat tot een verminderde opname van kalk uit het zeewater en een vertraagde groei van sommige koraalsoorten.

Point of no return

Wetenschappers waarschuwen al sinds de jaren 70 dat de riffen op weg zijn naar een

point of no return. De Australische regering heeft sindsdien al miljarden gepompt in projecten om het Groot Barrièrerif te redden, maar volgens de onderzoekers gebeurt dat met te weinig overtuiging en te weinig geld. Volgens hen is er maar één

echte oplossing: een verminderde uitstoot van broeikasgassen en een einde maken aan de klimaatopwarming.

Het rif in de Koraalzee voor de kust van Queensland is er alleen maar op achteruitgegaan sinds kolonisten vanaf 1870 in Queensland neerstreken. Door het kappen van de bossen en het bemesten van de landbouwgronden vloeiden massa’s slib en mest naar de zee, en dat verstoorde het kwetsbare evenwicht. Hoewel het de grootste toeristische trekpleister van het land is, kreunt het rif tot op vandaag onder de aanhoudende bedreigingen zoals havenuitbreidingen, visserij, scheepvaart, afval- dumpingen, baggerwerken en landwinning.

Het rif, dat zo’n 2.900 kleine riffen en negenhonderd eilanden omvat, staat sinds 1981 op de Werelderfgoedlijst omdat het een enorme wetenschappelijke waarde heeft en de plek met de grootste biologische diversiteit ter wereld is. Het 334.400 kilometer grote gebied valt zelfs vanuit de ruimte zeer goed op. Het herbergt zo’n 360 soorten harde koralen, 1.500 soorten vis en 5.000 soorten weekdieren.

FOTO AFP Een duiker bestudeert de verbleking van koraalriffen in het Great Barrier Reef. Wetenschappers vrezen dat het gigantische rif ten dode is opgeschreven.