Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Kunstenares vaart met oergraan naar Istanboel
Collectief Futurefarmers vertrekt met 122 jaar oude boot op trip van zes maanden om oergranen te verzamelen
Marthe van Dessel (38) droomde er op haar 18de van om naar de zeevaartschool te gaan. Ze belandde echter op de universiteit en werd uiteindelijk kunstenares. Vandaag vaart ze met het kunstenaarscollectief Futurefarmers uit om Belgisch oergraan naar Istanboel te brengen.
Op het dek van de RS 10 Christiana ruikt het naar versgebakken brood. “Ik ga nog een beetje ei op de bovenkant strijken, zodat ze mooi bruin kleuren” zegt kunstenaar Martin Lundberg (38), navigator van het schip en de bakker van dienst vandaag. Hij is één van de Futurefarmers waarmee Marthe het volgende half jaar het ruime sop kiest.
“Onze missie is niet alleen om in elk land waar we passeren oude oergranen te verzamelen, we bakken ook zelf brood met de bloem die we meekrijgen van boeren die we tijdens onze reis ontmoeten.”
Boterhammen met choco gaat Marthe van Dessel (39) niet missen op haar reis richting Istanboel, waar ze verwacht eind september aan te komen. “We hebben wat Belgische chocolade meegenomen, maar ik ga niets van thuis echt missen. Ik kijk al enorm uit naar het gevoel van op zee te zijn. Eigenlijk wilde ik altijd al varen: ik wou zeevaartschool doen, maar omdat ik uit de richting Latijn-Grieks kwam, moest ik daarvoor eerst een extra jaar wiskunde gaan volgen. Het werd dan maar politieke en sociale wetenschappen aan de universiteit.”
Luisterend oor
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan, want vandaag scheept Marthe in voor een zeilreis met een artistieke missie in een 122 jaar oude houten zeilboot, de RS 10 Christiana. Als kunstenares toonde ze in het verleden veel interesse in (communicatie)technologie, van elektromagnetische (radio)golven tot het internet, en raakte ze bekend als cyberfeministe. Waarom scheept ze dan in op een oude zeilboot met oergranen? “Mijn rol op de boot is die van radionavigator. Ik zend op verschillende golflengtes met een zelfge- bouwde radio beelden uit. Net zoals een boer die zijn graan door de lucht heen op de akker gooit, zo zend ik signalen uit die zich verspreiden in de ether, waar ze hopelijk in een luisterend oor terechtkomen.”
Urban farm
Beelden via de radio uitzenden, dat klinkt wel heel hightech. Terwijl de boot zo lowtech is dat er zelfs geen wifi aanwezig is. “Daarom heb ik zelf een radio in elkaar geknutseld. Als je zinnen kan doorseinen in morsecode, waarom zou je dan geen beelden kunnen doorsturen?”
Hoe dat klinkt? Daarvan krijgen we een kleine demonstratie: piep-piiippi-pi-pieep… “Het doet je een beetje terugdenken aan de oude modems waarmee je computer in de jaren negentig verbinding maakte met het internet, nee?” lacht Marthe. “Die maakten ook een hele reeks piepgeluidjes.”
Futurefarmers is een kunstenaarscollectief dat allesbehalve piepjong is. Het werd in 1994 opgericht door de Californische artieste Amy Franceschini (46): “In de jaren negentig had je aan de ene kant heel veel hightech, hyperkapitalistische ontwikkelingen in Silicon Valley, langs de andere kant gingen boeren er op zoek naar andere manieren om landbouw op een duurzame manier te bedrijven. Die twee schijnbare uitersten wilde ik bij elkaar brengen met Futurefarmers. We startten met een urban farm voor het stadhuis van San Francisco. Een pionier noem ik mezelf niet graag. We zijn allemaal schakels in de lange keten van de geschiedenis.”
Illegale granen
De toekomst van de landbouw baart Amy vijfentwintig jaar later nog altijd zorgen. “Vroeger konden granen eender ter wereld geplant worden, waar ze ook vandaan kwamen, uit Engeland of Denemarken. Vandaag proberen grote biotechbedrijven te bepalen welke soorten er nog geplant worden en krijg je steeds meer monoculturen overal ter wereld. In bepaalde landen, zoals Canada, mag je granen uit bepaalde delen van de wereld niet eens meer invoeren: ze zijn er illegaal, zoals vluchtelingen vandaag ook bepaalde landen niet meer binnen mogen.”
Planten en zaden zijn van nature rei-
MARTHE VAN DESSEL
Futurefarmers “Onze missie is niet alleen om in elk land waar we passeren oude oergranen te verzamelen, we bakken ook zelf brood met de bloem die we meekrijgen van boeren die we tijdens onze reis ontmoeten.”
zigers, die zich altijd over de hele wereld verspreid hebben. “Zaden hebben geen grenzen”, zegt Martin Lundberg. “Grenzen en invoerbeperkingen zijn niet natuurlijk, ze zijn gemaakt door mensen. Dat is ook een deel van onze boodschap.”
Geest in cirkels
Een boodschap waar Marthe ook achter staat. “Ik woon graag in Antwerpen, maar ik heb het af en toe nodig om de grenzen van mijn dagelijks leven en mijn omgeving te verlaten, anders gaat mijn geest in cirkels ronddraaien. Ik leerde de Futurefarmers kennen via een boek, en dit project, de
Seed Journey van Oslo naar Istanboel, sprak me enorm aan. Waar we voor anker gaan nemen we oude granen mee, in Londen, in Denemarken… die komen terecht in onze zaadbibliotheek. Uit België hebben we Breughelgraan meegenomen. Het werd teruggevonden in een kerk in het Pajottenland, in zakken die een brand hebben doorstaan. Daarom ziet het er wat verschroeid uit. Maar boer Thijs uit het Pajottenland heeft het toch gezaaid op zijn akker, omdat hij denkt dat sommige granen toch nog zullen kiemen. Alle verzamelde granen zullen uiteindelijk in Istanboel op de oude stadsomwalling geplant worden.”
The Brick Boat
Als ze vandaag uitvaren, laten de Futurefarmers ook hun sporen achter in Antwerpen. “In het Middelheimpark hebben we Breughelgranen achtergelaten en staat er een soort vuurtoren waarmee we in morse boodschappen van boeren uit de hele wereld uitzenden. En in het Stadspark staat een boot annex broodoven van baksteen,
die onze reis symboli-
The Brick Boat,
seert.”