Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Wie gelooft die smokkelaars nog?
Verenigde Naties prikken valse beloftes aan vluchtelingen door
Hoe waarschuw je vluchtelingen voor de leugens van smokkelaars, wanneer zij alleen smokkelaars vertrouwen? De Verenigde Naties komen met een tegenoffensief. Met hulp van de diaspora, Facebook en radio.
Naarmate het voor migranten moeilijker werd om Europa te bereiken of de Balkanroute te nemen, boden smokkelaars vorig jaar de meest krankzinnige ‘reizen’ aan: met een jetski of zelfgemaakte duikboot vanuit Marokko naar Spanje varen (4.000 euro) of een vlucht nemen naar Brazilië (geen visum nodig) om dan via buurland Frans-Guyana makkelijk Frankrijk binnen te raken. “Die exotische aanbiedingen ruimden snel plaats voor een geoliede smokkelbusiness”, zegt Melita H. Sunjic. “Dat verbaasde nog het meest: met welk recordtempo criminele netwerken in het gat zijn gedoken.”
Sunjic staat aan het hoofd van de dienst ‘Communicating with Communities’ bij de VN-vluchtelingenorganisatie UNHRC in Wenen. Ze begeleidde vorig jaar een uniek onderzoek. Tien maanden lang volgde een klein team talloze accounts en groepen op Facebook om beter te begrijpen hoe smokkelaars en vluchtelingen elkaar vinden, met welke problemen vluchtelingen voor, tijdens en na hun reis worden geconfronteerd en door welke leugens ze zich hebben laten verleiden, waardoor hun ‘ Europese droom’ een nachtmerrie werd.
Het onderzoek wordt voortgezet door het Europese ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO). Intussen wil UNHCR de verzamelde informatie gebruiken om dit jaar nog met Europees geld een grootschalige campagne voor Syrische, Iraakse en Afghaanse vertrekkers op poten te zetten. Het doel is even eenvoudig als moeilijk: de propaganda van de smokkelaars counteren.
Vertel het échte verhaal
Telling the real story, zegt Sunjic. Dat de overtocht helemaal niet veilig is. Dat niet iedereen hier asiel krijgt. Of dat niet elke Afghaan van de Duitse overheid een vriendin krijgt. “Wij willen niemand overtuigen om niet meer te vluchten”, zegt Sunjic. “We willen alleen dat mensen een geïnformeerde keuze maken.”
Hoe doe je dat, vluchtelingen van de waarheid overtuigen wanneer ze alleen de leugens van smokkelaars geloven, hulporganisaties zoals UNHCR wantrouwen en zelfs gruwelbeelden op Afghaanse media afdoen als “overheidspropaganda”? Ook de diaspora helpt niet bepaald om de waarheid te verspreiden, want wie mislukt, durft dat niet aan zijn familie thuis te vertellen. Daardoor blijven er droombeelden over Europa circuleren.
“Klopt”, zegt Sunjic. “Net daarom is het nodig om vluchtelingen bij onze informatiecampagne te betrekken. Alleen zij kunnen hun landgenoten overtuigen, door zowel hun positieve als negatieve ervaringen te delen.”
Syriërs en Irakezen gaan vooral op sociale
media op zoek naar informatie. Met een eigen Facebookaccount hoopt UNHCR hen te helpen om geruchten van waarheid te onderscheiden. Voor de input doet ze een beroep op Arabische vips, zoals atleten en muzikanten. “Mensen die in die gemeenschap nog vertrouwen genieten”, zegt Sunjic, “en die de boodschap kunnen verspreiden: vertrouw smokkelaars niet.”
Radio voor Afghaanse vaders
De meeste Afghaanse vertrekkers hebben niet eens een smartphone op zak, voor hen is Facebook geen geschikt informatiekanaal. Bovendien worden ze meestal door hun vaders vooruitgestuurd. Sunjic: “Het zijn de vaders die we moeten bereiken, zelfs in afgelegen gebieden. Dat kan via de radio, nog altijd het populairste medium. We onderhandelen momenteel met een radiostation om in het Pashtu en Dari een in-
formatieprogramma uit te zenden, met de mogelijkheid voor Afghanen om in te bellen, vragen te stellen en ervaringen te delen.”
“Het échte verhaal vertellen werkt”, zegt Sunjic. “We hebben het al in de Hoorn van Afrika gedaan, waar de nood aan informatie bij Somaliërs en Eritreeërs nog groter is omdat de routes er nog gevaarlijker en duurder zijn.” UNHCR verzamelde getuigenissen, zoals die van de 27-jarige Filmon die werd ontvoerd en verkocht, en laat die aan zo veel mogelijk mensen zien. Online bereiken die verhalen 700.000 mensen per maand. In de vluchtelingenkampen wordt er druk over gepraat. “Meer en meer mensen begrijpen dat Europa niet noodzakelijk de oplossing is en nemen initiatieven om het leven in de kampen te verbeteren.”
Daarmee droogt de migratiestroom nog niet op. “De migratiedruk blijft groot. Zo- lang er oorlog in de wereld is, zullen mensen willen blijven vertrekken.”
Smokkelvrienden op Facebook
Zolang er weinig legale wegen naar Europa zijn, zullen ook smokkelaars gouden zaken doen. Tijdens zijn onderzoek op sociale media stootte UNHCR op honderden accounts van smokkelaars. Soms zitten ze al 25 jaar in het vak en lijken ze zelfs dikke vrienden. Elke week deelde UNHCR zijn info met Interpol.
Vincent Cochetel, directeur van het UNHCR’s Bureau voor Europa, is kritisch. “Het feit dat week na week dezelfde smokkelnetwerken dezelfde “aanbieding’ konden plaatsen, doet twijfel rijzen over de vastberadenheid van sommige landen om de smokkelbusiness effectief te verslaan.”