Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Opgepast: opruiend
‘I am not your Negro’ legt het ingebakken racisme in de VS bloot
Een documentaire over schrijver en activist James Baldwin steekt de lont in het Black Lives Matterkruitvat. I
am not your Negro maakt zijn woorden weer tot wapens.
“Blanken zouden bij zichzelf eens moeten nagaan waarom ze überhaupt een neger nodig hebben. Ik ben geen neger, ik ben een man. Maar als jij denkt dat ik een neger ben, betekent het vooral dat jij daar nood aan hebt.”
De Amerikaanse auteur James Baldwin ontmaskerde het ingebakken racisme van zijn land met een onvermoeibare energie en een benijdenswaardige welbespraaktheid. Deze documentaire gaat over hem, maar vooral over wat Baldwin na aan het hart lag: het lot van de Afro-Amerikaan in een land dat geen plaats voor hem heeft.
Toen Baldwin in 1987 overleed, liet hij een manuscript na over de drie grote figuren van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. In amper vijf jaar tijd werden Medgar Evers, Malcolm X en Martin Luther King vermoord. Zijn woorden klinken dertig jaar later onverminderd emancipatorisch en revolutionair.
Dat is ook omdat de Haïtiaanse regisseur Raoul Peck ( Lumumba) iets heel slims doet met zijn bron. Hij leent Baldwins woorden om het te hebben over het onrecht van toen en, en passant, de strijd van vandaag. Ten tijde van Black Lives Matter roept hij Baldwin op uit de doden.
Dat doet hij met archiefmateriaal, onder meer van een bekend tv-debat en een bevlogen speech die Baldwin gaf aan studenten. Maar hij laat ook acteur Samuel L. Jackson met zijn soepele stem grasduinen in Baldwins teksten.
Geen gezapig essay
Haast even choquerend als de gedachten van Baldwin zijn, is de manier waarop hij die verwoordde. De meest provocerende ideeën formuleerde hij met de rust van een man die weet dat hij de Waarheid aan zijn kant heeft. Hij was een intellectueel in een tijd dat je je daar nog niet voor moest schamen op tv. Wat is het verfrissend om iemand te horen die zich de moeite heeft getroost om zelf na te denken. Baldwin is een oase voor wie dorst naar heldere gedachten.
Maar deze film is geen gezapig essay. Vakkundig strooit Peck tussendoor beelden van de jonge zwarten die de voorbije jaren het loodje legden door politiegeweld. Het maakt deze poëtische, bezielde documentaire tot een opruiende film.
Ook in België. Peck en Baldwin hebben het over de Afro-Amerikaan, maar wie het woord ‘ negro’ verandert door ‘allochtoon’, loopt het gevaar om te botsen op inzichten over de status van minderheden in ons eigen land. Dat is niet de bedoeling, maar wel een prikkelende nevenwerking. Immers: “Niets kan worden veranderd voor je het onder ogen komt.” Deze tijd kan een gids als James Baldwin goed gebruiken.