Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Als ik naar Antwerpen kom, voel ik een gloed van geluk”
Nederlander en kersverse papa Jan Jaap van der Wal (37) doet volgend voorjaar met ‘Schoon’ 65 Vlaamse theaters aan
“Op politiek vlak heb ik de indruk dat jullie in Vlaanderen wat voorlopen op Nederland. De manier waarop jullie omgaan met de huidige opruk naar rechts is gezonder.” “De echte schoonheid van Vlaanderen zit voor mij in de onaffe dingen: de stoeptegel die los ligt, de soms onverklaarbare lelijke huizen broederlijk naast prachtige panden en de helaasheid der dingen.” JAN JAAP VAN DER WAL Comedian
J an Jaap van der Wal eet van twee walletjes. De blonde comedian is waanzinnig populair in Nederland, maar ondertussen krijgt hij ook bij ons een stevige voet aan de grond. Straks speelt de 37jarige lolbroek een indrukwekkende tournee van 65 voorstellingen in Vlaamse theaters, terwijl hij tussendoor de pampers ververst van zijn pasgeboren zoon. Het centrum van Antwerpen blijkt voor deze Nederbelg en opperpapa de ideale uitvalsbasis voor de verovering van Vlaanderen.
Schoon is dat.
Jan Jaap van der Wal en de Belgen, dat klikt wel. De Nederlandse comedian woont parttime in ons land. Vanuit Antwerpen rukt hij regelmatig uit voor hilarische bijdragen aan doodernstige programma’s zoals De Slimste Mens ter Wereld of De Ideale Wereld. Bovendien smaakt het bourgondische kantje van ons landje hem best. Jan Jaap eet graag en lust af en toe een glaasje. “Nou, laat die ‘af en toe’ gerust achterwege hoor. Ik zuip man, echt niet normaal”, knipoogt hij. Bij comedians weet je nooit wat menens is en wat niet. Van der Wal blaakt van gezondheid en zijn afgetrainde lichaam verraadt dat we dat van dat zuipen met een korreltje zout moeten nemen. “Ik sta natuurlijk wel op een podium. Daarom moet ik me minimaal verzorgen. Het moet voor de toeschouwers allemaal aangenaam blijven om naar te kijken. Ik doe dus wel wat aan sport.” Topsport zo blijkt, want in het nieuwe theaterseizoen holt hij langs 65 Vlaamse theaters. Daarbij gaat Jan Jaap waar geen Nederlander ooit ging. Hij maakt als Hollandse comedian een Vlaamse voorstelling voor en over Vlamingen. Steek van wal, van der Wal. “Anderhalf jaar geleden maakte ik mijn show De Nieuwe Belg. Dus in zekere zin volg ik mezelf op. Het is bijgevolg niet zo dat het Vlaamse publiek nieuw en onbekend voor me is. Ik ken jullie ondertussen al een beetje. En jullie kennen mij, dat scheelt. We weten dus van elkaar welk vlees we in de kuip hebben. Tot twee jaar geleden was ik voor veel Vlamingen toch vooral die gekke en ietwat rare Hollander. Ondertussen ben ik meer geïntegreerd, althans zo voelt het toch. Comedian is een communicatief beroep. Als komiek ga ik in dialoog met mijn publiek, straks ook weer met mijn Vlaamse toeschouwers. Een klassieke vraag is dan of het Nederlandse publiek anders is dan het Vlaamse, overigens.”
Is het Nederlandse publiek anders dan het Vlaamse? Nou, ik ben blij dat je dat vraagt. Naar mijn gevoel luisteren jullie Vlamingen wel beter. Subtiele ironische kwinkslagen lijken hier beter te werken, omdat er meer aandacht is. Na afloop lijkt een publiek in Vlaanderen ook altijd dankbaarder, om een of andere reden. In Nederland hebben we natuurlijk een heel rijk cabaretverleden. Hoewel ik mezelf meer een comedian voel. Mijn tempo ligt hoger dan in cabaret. Al probeer ik doorheen mijn grappen en grollen ook een verhaal te brengen. Een boodschap klinkt te zwaar, maar ik wil wel iets vertellen. Als ik in Vlaanderen werk, voel ik me trouwens altijd een beetje een ster. Een gevoel dat overigens vlug weer wegebt als ik om 7u ’s ochtends sta te vloeken in de file richting de redactie van De Ideale Wereld. Voor allures is België dan toch weer net te klein.
Schoon heet je nieuwe show. Wat vind je zo schoon aan Vlaanderen? Vlaanderen is globaal genomen zeer schoon. Zeker op het vlak van kunst, cultuur, eten en – jawel – drinken. De mensen zijn ook schoon en zacht. Maar de echte schoonheid van Vlaanderen zit voor mij ook in de onaffe dingen. Begrijp je? De stoeptegel die los ligt. De soms onverklaarbare lelijke huizen broederlijk naast prachtige panden. De chaos van al jullie regeringen en de helaasheid der dingen, daar wil ik het in Schoon ook over hebben. De rafelrandjes,
scherpe hoekjes en uitgewreven vlekken. Ze zijn allemaal schoon. Het is maar hoe je ernaar kijkt. Verder bestaat de voorstelling voorlopig vooral in mijn hoofd. Ik ben volop aan het try-outen. Wat betekent dat ik veel improviseer. Ik ben sowieso niet het type artiest dat al zijn teksten uitschrijft en vanbuiten blokt. Ik werk met bepaalde kapstokken en laat een deel afhangen van het moment. Begin januari ga ik in de Antwerpse Arenbergschouwburg in première. Tussen nu en dan ligt nog een zee van tijd, waarbinnen nog veel actualiteit verstrijkt. Volg je het Belgische nieuws? Zeker wel. Op politiek vlak heb ik de indruk dat jullie in Vlaanderen wat voorlopen op Nederland. De manier waarop jullie omgaan met de huidige opruk naar rechts is gezonder. Als zo’n Gwendolyn Rutten in Van Gils & Gasten zegt dat onze westerse samenleving superieur is aan de rest van de wereld, dan wordt daar door de Vlamingen vrij gelaten op gereageerd. Altijd beheerst en kalm.
Schoon is een schoon woord. Op welke Vlaamse woorden kick je nog? Ambetant is een heerlijk woord. Ik zeg inmiddels ook steevast merci en çava. Ik eet liever groentjes dan groentes. Chauffage, ook een plezant woord. In een gesprek met een Vlaamse kwam laatst de term ‘in sé’ langs. Geen idee wat het was, maar het klonk heel gewichtig en belangrijk. Affirmatief. Ook een geil woord. Mag ik meteen een oproep lanceren om jullie term ‘marginaal’ te schrappen? Dat vind ik echt zo’n erg woord. Ambetant zelfs. Dus weg ermee! Affirmatief?
Je woont tegelijkertijd in Antwerpen en in Katwoude. Ik pendel veel tussen Nederland en Vlaanderen. Telkens als ik jullie richting uitkom, voel ik toch weer een gloed van geluk. Vanaf het grensgebied stem ik dan af op Studio Brussel of Radio Maria, twee zenders die fundamenteel rustgevend zijn. Als ik binnenkort grondiger begin aan de voorbereiding van Schoon, verhuizen we met heel ons gezinnetje weer naar Antwerpen, dat is een fijn vooruitzicht. Ik woon zeer graag in Antwerpen. Het ligt lekker centraal en is ideaal als uitvalsbasis. Maar ik zou ook wel een huis willen in Gent, Mechelen of Leuven. Over Brussel ben ik nog in dubio, ik heb het gevoel dat ik die stad nog niet helemaal begrijp. Ken je Katwoude? Het is een van de kleinste Nederlandse dorpen en ligt tussen Monnickendam en Volendam. Je weet wel het vissersdorp vanwaar al die slechte zangers komen. We zijn verhuisd van hartje Amsterdam naar het midden van nergens. In Katwoude worden we omringd door koeien, velden en dat soort dingen. In het voorjaar ben ik vader geworden en zo’n omgeving leek me voor mijn zoon een mooiere speelruimte dan het centrum van Amsterdam. We pendelen nu vaak tussen onze twee huizen. Zo krijgt onze zoon de dijken, de natuur en de ganzen van Katwoude en het culturele van de grootstad Antwerpen. Hij wordt zeker een echte wereldburger. Of op zijn minst toch een wijze Beneluxer.
Toen je jouw huis in Amsterdam verkocht, noemde de Nederlandse pers jou een cabaretmiljonair.
Ja, ik las het ook. Als je een huis in het midden van Amsterdam verkoopt ben je inderdaad miljonair. Maar met die centen kocht ik meteen weer een nieuw huis. Anders stond ik met mijn miljoen op straat. Als ik miljonair wil zijn volgens mijn bankrekening, dan moet ik nog heel lang heel hard werken. Dus laat maar komen, die 65 voorstellingen in Vlaanderen!
Je had de babyfoto’s van Tove ook exclusief kunnen verkopen aan een gespecialiseerd roddelblad... Ja, en dat heb ik dus niet gedaan. Verdorie toch (lacht). Hoewel het aanbod er zeker is geweest. Fotografen die me mailen: ‘Mijnheer van der Wal, laat u ons even weten wanneer u buitenkomt met de baby? Dan kunnen wij een leuk plaatje maken.’ Ja, dag Jan! Zo’n soort lui moet je ver van je deur houden. Hoe minder je hen geeft, hoe verder ze wegblijven. Op den duur dooft de interesse vanzelf uit. Nu zijn mijn vrouw (actrice Eva Duijvestein, red.) en ik in Nederland ook wel tamelijk bekend, dus ik moest de blaadjes een stapje voor zijn. Daarom plaatsten we een geboorteaankondiging op Instagram. Geen foto van onze zoon, maar eentje van zijn schommelschaap. Verder heb ik weinig met sociale media. Kritieken op mijn eigen voorstellingen lees ik bewust niet. Het is niet fijn om ne- gatieve dingen te lezen, en ik hoef het niet te doen, dus waarom zou het doen? Laat ze maar zeiken, denk ik dan. Als ik straks een maand voor lege zalen sta te spelen, dan moet ik pas een oorzaak zoeken.
Tove is een mooie naam, voor een meisje. Volgens het internet. Tove is een Scandinavische meisjes- én jongensnaam. Zoals Kim. En Maria. Niet? Zijn er hier in Vlaanderen geen jongens die Maria heten? Bizar! Toen ik mijn zoon zo in het kraambed zag liggen met zijn grote handen en voeten, deed hij me meteen denken aan een gezonde Viking. Tove dus. Ik weet niet op wie van ons twee hij lijkt. Hij heeft alleszins geen hazenlip. Jammer genoeg. Die intelligente blauwe oogjes heeft hij alvast van mij en verder hoop ik dat alle andere schoonheid van zijn moeder komt. Als ie maar gezond is, en dat is hij hoor. Het is bovendien een bijzonder braaf kind. Helemaal de papa!
Terwijl jij hier scoort, maakt collega Philippe Geubels furore in Nederland. Het lijkt wel een soort van uitwisselingsproject? Philippe en ik tikken elkaar steeds even aan als we gelijktijdig de grens oversteken. Dan geven we een high five. Het klopt dat Philippe in Nederland doet wat ik hier doe. Zijn theatershows zijn er bijzonder succesvol en hij gaat er ook al eens in een praatshow zitten. Voor jullie hier lijkt het alsof ik er plots sta, maar vergeet niet dat ik al bijna twintig jaar in het vak zit. De weg is lang en ik merk wel een opmerkelijk verschil in het parcours dat een comedian moet afleggen in Nederland of in Vlaanderen. Bij ons krijg je de kans om in relatieve luwte te rijpen en te groeien. Je kan en mag tamelijk lang rijpen in kleine kroegen of kleine zaaltjes. Zo leer je het metier. Terwijl wanneer er hier in Vlaanderen iemand bovenuit steekt, hij of zij vrij snel door televisie wordt opgevist. Soms naar mijn gevoel iets te snel. Maar ach, wie ben ik om over anderen te oordelen? Ik doe gewoon gezellig mijn eigen ding. En het gelukkigst ben ik als ik voortdurend van nieuwe dingen mag proeven. Zoals nu dus, wat televisie, wat theater.
Schoon gaat op 12 en 13 januari 2018 in première in de Arenbergschouwburg in Antwerpen. Info en tickets via www.janjaapvanderwal.nl of www.livecomedy.be.