Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Ik durfde mij de vrijheid niet meer voor te stellen”
Ze werd uitgespuwd als verrader, veroordeeld tot een schier eindeloze celstraf en onmenselijk behandeld in de militaire gevangenis. Maar normaal komt Chelsea Manning (29) – de Amerikaanse soldaat die Wikileaks honderdduizenden militaire en diplomatieke documenten bezorgde – vandaag weer vrij, na zeven jaar opsluiting. Met dank aan Obama, maar zeer tegen de zin van veel Republikeinen én president Trump, die Manning bestempelde als “een ondankbare verrader, die nooit zou mogen vrijkomen”.
“Voor het eerst kan ik voor mezelf een toekomst zien als Chelsea. Kan ik mij inbeelden hoe ik kan leven en overleven als wie ik echt ben, in de wereld buiten. Vrijheid was iets waarvan ik droomde, maar ik verbood mezelf om het me echt voor te stellen. Nu is vrijheid iets dat ik weer echt zal kunnen ervaren, en dat na zeven jaar van tralies, cement, en lange periodes van eenzame opsluiting. Ik ben de mensen dankbaar die mij in leven hielden. Onder wie president Obama.”
Het is geen toeval dat Chelsea Manning vlak voor haar vrijlating president Barack Obama persoonlijk bedankt. Zonder hem zou ze tot ongeveer 2045 in de cel hebben moet zitten. Maar als een van zijn laatste presidentiële beslissingen herzag Obama de veroordeling tot 35 jaar opsluiting en herleidde die tot “de reeds uitgezeten celtijd”, met name zeven jaar. Daarmee gaf hij gehoor aan een uitdrukkelijke vraag vanuit mensenrechtengroeperingen, die vonden dat de klokkenluider onredelijk zwaar gestraft werd.
De beslissing kwam in januari als een verrassing, zelfs voor Mannings advocaten. Obama heeft ook nooit duidelijk gemaakt waarom hij genade toonde voor de soldaat die hem wereldwijd belachelijk maakte door honderdduizenden geheime documenten te lekken. Vond hij zelf ook dat 35 jaar cel heel erg veel was? Was hij geraakt door de verhalen over de mensonterende behandeling die Manning jarenlang had ondergaan? Wilde hij het dossier nog snel oplossen voor Donald Trump aan de macht kwam en er voor Manning zeker geen hoop op vrijlating zou zijn? Er is veel over gespeculeerd. Maar het Witte Huis liet alleen weten dat de beslissing “bewijst dat er een tweede kans mogelijk is voor wie berouw toont”.
Een omstreden beslissing was het alleszins, want er klonk lang niet alleen gejuich toen Obama zijn beslissing bekend maakte. Onder meer Paul Ryan, het Republikeinse zwaargewicht, schreeuwde zijn woede en onbegrip uit. “Te gek voor woorden”, noemde hij het.
Gearresteerd als man, vrij als vrouw
Maar de beslissing is onomkeerbaar. Als alles volgens plan verloopt, zal Chelsea Manning vandaag de militaire gevangenis van Fort Leavenworth in Kansas mogen verlaten. Voor het eerst als een vrije vrouw, want toen ze werd gearresteerd in 2010 was dat nog onder haar geboortenaam Bradley Manning en had ze zich nog niet durven outen als transgender. Dat deed ze pas een dag nadat ze in augustus 2013 werd veroordeeld wegens spionage en diefstal. Sindsdien heeft ze via de rechtbank afgedwongen dat ze in de militaire gevangenis een hormoonbehandeling mag volgen en een geslachtsoperatie mag ondergaan. Al bleef het leger wel tegenwer- ken. Zo bleef ze opgesloten zitten in een mannengevangenis en werd haar haar geregeld onder dwang geknipt.
Niet alleen haar geslacht is veranderd, Manning is ook haar naïviteit verloren. Toen ze voor het eerst contact zocht met Wikileaks en de beslissing nam om documenten door te spelen, wist ze wel dat het gevolgen kon hebben, maar niet dat die zo ingrijpend zouden zijn. Ze schreef erover in de columns die ze de voorbije jaren publiceerde in de Britse krant The Guardian. “In 2010 was ik veel minder volwassen en de mogelijke gevolgen van mijn daden leken vaag en onwerkelijk. Ik had wel degelijk het ergste verwacht. Maar ik had geen enkel besef van wat het ergste zou kunnen zijn.” Ze had geen rekening gehouden met de lange periodes van eenzame opsluiting – door een rapporteur van de Verenigde
Naties als “foltering” omschreven.
Het blijft verwonderlijk dat Manning ooit in het leger terechtkwam. Bradley Manning, in 1987 geboren in Oklahoma, was als kind al in strijd met zichzelf. Een gemakkelijk doelwit voor pesters, heen en weer gesleurd ook door de vechtscheiding van zijn ouders. Het is uiteindelijk in opdracht van zijn vader, zelf een voormalig soldaat, dat Bradley zich laat inlijven bij de US Army. Het leger is wel geïnteresseerd in een jongeman met aanleg voor computers. En de jonge Manning denkt dat hij er – naast vaderlandsliefde – ook vrede met zichzelf zal vinden.
Ontgoocheling
Maar het loopt anders. Ook binnen het leger wordt hij het slachtoffer van pesters. En na zijn detachering naar een geïsoleerde post in Irak volgt ook de ontgoocheling in de manier waarop de Verenigde Staten daar en in Afghanistan hun oorlog voeren. Als analist krijgt hij geheime rapporten onder ogen, onder meer informatie over gedode burgers. Beetje bij beetje groeit de overtuiging dat de wereld die werkelijkheid moet kennen en begin 2010 bezorgt hij honderdduizenden documenten aan Wikileaks. Onder meer videobeelden van de beschieting van burgers, nadat een camera voor een wapen werd aanzien. Maar ook diplomatieke rapporten en verslagen van de oorlog op de grond. De Amerikaanse overheid probeerde de rechters ervan te overtuigen dat Manning daarom ook veroordeeld moest worden voor “hulp aan de vijand”, maar daarvoor volgde de vrijspraak.