Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Golfstaten slaan Qatar in de ban
Organisator van WK voetbal in 2022 wordt beschuldigd van steun aan het terrorisme
In een ongezien hevige reactie hebben SaudiArabië en de Verenigde Arabische Emiraten elk diplomatiek contact met Qatar verbroken. De golfstaat waar in 2022 het WK voetbal moet plaatsvinden, wordt beschuldigd van het “steunen van terrorisme”.
De spanningen waren al langer aan het oplopen, eigenlijk sinds jaren, maar de diplomatieke stappen die zes Arabische landen maandagochtend aankondigden tegen Qatar, zijn in de Golfregio allesbehalve alledaags. Vetes tussen koningshuizen met een gelijkaardige geschiedenis – zowel Saudi-Arabië als Qatar volgt de puriteinse wahabitische versie van de islam en beiden staan alleen op de wereldkaart om hun olie en gas – worden er doorgaans na wat dreigementen heen en weer geregeld.
Niets daarvan nu. Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Egypte, de officiële regering van Jemen en het oostelijke machtsbestuur in Libië schorten alle diplomatieke contacten met Qatar op. En dat heeft praktische gevolgen. Inwoners van Qatar krijgen twee weken de tijd om te verhuizen uit de Verenigde Arabische Emiraten. Grote vliegtuigmaatschappijen als Etihad (Abu Dhabi), FlyDubai en de Saudische luchtvaartmaatschappij Saudia schorten hun vluchten naar Qatar op.
Gesloten grenzen
Qatar Airways, een van de meest luxueuze en populaire maatschappijen in de regio, mag voortaan niet meer over het grondgebied van de Arabische boycot- landen vliegen. En over land heeft Qatar, een schiereiland in de Perzische Golf, maar één landsgrens, met Saudi-Arabië, en ook die grens gaat dicht.
De spanningen liepen de jongste weken op, toen berichten uitlekten dat de emir van Qatar, Tamim bin Hamad al-Thani, in een toespraak uitspraken zou hebben gedaan die zijn buren niet welgevallig waren. “Er schuilt geen wijsheid in het onderhouden van een vijandschap met Iran”, zo zou de emir hebben gezegd, over het sjiitische Iran dat door het soennitische Saudi-Arabië, de regering-Trump in de VS en Israël als hoofdsponsor nummer één van het internationale terrorisme wordt beschouwd.
De verhoudingen met Washington onder president Donald Trump zijn “gespannen”, aldus emir Al-Thani, maar hij verwacht niet dat Trump lang aan de macht zou blijven. Qatar ontkent met klem dat de emir ooit zoiets zou hebben gezegd en beschuldigt anonieme hackers van het verdraaien van het discours van zijn koning.
Of dat zo is of niet, is onduidelijk. Maar de spanningen tussen Qatar en zijn Arabische bondgenoten lopen al langer op en bevatten meer dan één paradox. Qatar ligt op schootsafstand van bijna-buur Iran aan de overkant van de Perzische Golf, dus probeert Qatar doorgaans goede betrekkingen te onderhouden met de overbuur. Dat ligt moeilijk als president Trump, Saudi-Arabië en de Emiraten Iran viseerden tijdens de top in Riyad, drie weken geleden.
Tegelijk wordt Qatar er juist van beschuldigd te los te zijn in het toezicht op de financiering door zijn rijke onderdanen van organisaties als Islamitische Staat (IS), Al Qaeda en de Palestijnse Hamasbeweging, die niet op de lijn van Iran zitten. Daarbo- venop komt de beschuldiging dat Qatar ook erg toegeeflijk staat tegenover de Libanese Hezbollah, die dan wel weer een Iranadept is. Hoe dat allemaal te rijmen valt: het is, zoals gezegd, erg onduidelijk.
Wat wel duidelijk is, is dat Qatar al jaren erg ambitieus is in het omzetten van zijn olie- en gasgeld in de regionale politiek, zij het ook niet altijd volgens een klare lijn.
Progressieve vernieuwer
In de jaren negentig gold Qatar als de grote progressieve vernieuwer van de regio met zijn pan-Arabische nieuwszender AlJazeera. Qatar investeerde in traditionele kunst – zijn Museum voor Islamitische Kunst is een van de mooiste van het Midden-Oosten – én in moderne kunst, met het Arabische Museum voor Moderne Kunst (Mathaf).
En tussendoor haalde Qatar in 2010 ook
het wereldkampioenschap voetbal binnen, als eerste land in het Midden-Oosten, voorzien voor 2022. Hoe Qatar zo’n evenement zou organiseren in de zomer – airco in de stadions? – en als wahabitisch land zou omgaan met dronken Britse hooligans – in Qatar wordt alcohol geschonken, maar alleen in hotelbars – waren zorgen voor later.
Maar dat was voor de Arabische Lente van 2011, toen Qatar met een nieuwe assertiviteit geleidelijk een politiek gat in de markt van het Midden-Oosten ontdekte: SaudiArabië, de Verenigde Arabische Emiraten en tal van andere landen verbieden allemaal de Moslimbroederschap (MB) en die bleek zowel in Egypte, Libië als onder sommige revolutionairen in Syrië plots erg populair. Qatars financiële steun aan Broederschaporganisaties en –milities viel slecht bij de buren en met de val van MBpresident Mohamed Morsi in Egypte in juli 2013 was ook het rijk van het Broederschap snel nabij.
Waarom al die crises net nu tot uitbarsting zijn gekomen, is alweer niet duidelijk. Mogelijk hebben het recente bezoek van de Amerikaase president Donald Trump aan Saudi-Arabië en de hoera-sfeer rond een nieuwe coalitie tegen Iran er iets mee te maken. Tegelijk ligt de grootste Amerikaanse militaire basis in het Midden-Oosten, de militaire luchthaven Al Udeid waar 11.000 Amerikaanse soldaten zijn gehuisvest, ook net ten zuiden van de Qatarese hoofdstad Doha.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Rex Tillerson, adviseerde niet toevallig dat “we zeker alle partijen willen aanmoedigen om samen te gaan zitten en de meningsverschillen te bediscussiëren”.