Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Niets is wat het lijkt in het KRUITMAGAZIJN
Kris Dockx laat rariteitenkabinet van kwakzalver Omer Honoré van Caesbeecke herleven in theater
Kris Dockx kan voor zijn theaterstukken, in het vroegere kruitmagazijn van Napoleon, eindeloos putten uit het rariteitenkabinet van Omer Honoré van Caesbeecke. De bedrieger misleidde aan het begin van de vorige eeuw iedereen met niet werkende medische apparaten, aflaten en alles wat hem geld opbracht.
“Toen ik vijftien jaar geleden de kans kreeg om de collectie van het rariteitenkabinet van Omer Honoré van Caesbeecke te kopen, hapte ik meteen toe”, zegt Kris Dockx. “Van Caesbeecke was eigenlijk een beroepsoplichter, deserteur en bedrieger, maar hij eigende zich ook de titel van dokter en genezer toe. Eén ding is zeker: hij wist de mensen te boeien. Van Caesbeecke trok aan het einde van de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw van kermis naar kermis. Hij maakte gebruik van de sensatiezucht, de diepste angsten en de nieuwsgierigheid van de mens en pakte uit met medische apparaten die geen genezing brachten. Er waren rubberen poppen, skeletten, doodshoofden en alles wat de mensen schrik kon aanjagen. Eigenlijk kon je zijn collectie opdelen in drie delen: voorwerpen die voor sensatie zorgden, voorwerpen rond geloof en medische toestellen. Dat was meer dan voldoende om de mensen toegangsgeld te laten betalen.”
Opium, lachgas en alcohol
Overal waar Van Caesbeecke optrad, zorgde hij ervoor dat er in de tent weinig licht scheen. “Het moest er warm zijn en een geur van chemische producten was ook aardig meegenomen. Hij had remedies voor bijna alle kwaaltjes, maar genezen deden de mensen niet. Integendeel. Wat te denken van een tandartsbezoek waarbij de patiënt met zijn voeten op een pedaal moest duwen om de tandboor te laten draaien. Hoe harder hij duwde, hoe beter de boor werkte. Of er verdoving aan te pas kwam? Natuurlijk, de patiënt kreeg een opiumpijp in zijn mond geduwd en de kwakzalver kon zijn werk doen. In de plaats van opium werd ook wel ge- bruikt gemaakt van lachgas en natuurlijk ook van de nodige alcohol. In onze stukken gebruiken we dit alleen als decor, want geen van de acteurs wilde de rol van patiënt hebben”, lacht Dockx. Ook voor kalende mannen had Van Caesbeecke een doeltreffende remedie. “Hij had een haarborstel met een batterij in, waarmee de hoofdhuid gemasseerd werd. De elektrische kam is nog een variant daarop”, laat Dockx ons zien. Van Caesbeecke zag al snel de voordelen van elektriciteit en maakte daar gretig gebruik van voor het ontwikkelen van nieuwe ‘medische’ toestellen. Wat te denken van een vibrofoon waarmee hij tinnitus of oorsuizen genas? “De patiënt stak een stethoscoop in zijn oren, die verbonden was met de kast van een viool”, zegt Kris Dockx. “Via een ingenieus systeem wekte de kwakzalver hoge tonen op, zodat die de suistonen van de patiënt overtroefden. Die kreeg zo de indruk dat hij van zijn tinnitus af was.” Dockx staat op, haalt een doods- hoofd uit zijn kist en begint er ijzeren punten in te steken. Ook dat was een van de attributen in het rariteitenkabinet van Van Caesbeecke. “Deze schedelmeter kon ik ergens anders op de kop tikken. Hiermee kon je de kenmerken van mensen van verschillende afkomsten vastleggen. Indrukwekkend en beangstigend tegelijk. De laatste keer dat zo’n praktijken ‘wetenschappelijk’ werden genoemd, was tijdens het naziregime. Geloof me: als we dit in een voorstelling gebruiken, zie je in de ogen van het publiek afschuw en ongeloof. Van geloof gesproken: Van Caesbeecke had ook een eigen drukkerij. Daar ontwierp en drukte hij kerkelijke aflaten (de kwijtschelding van straffen van God, red.). Een lucratieve bezigheid, als je het mij vraagt.” ERIK VANDEWALLE
Vanaf zondag 9 juli tussen 10 en 18u en op 10 september om 15u worden er toneelstukken opgevoerd rond het rariteitenkabinet. Er worden ook voorstellingen op vraag gespeeld.