Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Experimenteren met nieuwe sociale woonvormen
Onder meer cohousing, klushuizen en koten voor senioren moeten woningnood aanpakken
FILIP LAGIEWKA
Wooninnovator De Ideale Woning “Er heerst nog altijd het beeld dat ‘de verliezers’ in onze samenleving in een sociale woning terechtkomen. En in rijkere buurten stuit de komst van een sociale blok al eens op protest.”
De sociale woningmarkt experimenteert met nieuwe woonvormen. In de pijplijn zitten klushuizen, koten voor senioren, bescheiden woningen, cohousing en wooncoöperaties. “We willen van ons slecht imago af”, zegt wooninnovator Filip Lagiewka.
Zo gaat het met regels: ze geven kader aan een bestaande situatie maar zetten de rem op verdere (en soms heel snelle) evolutie. In het huidige woonlandschap zorgt dat voor problemen, want experimentele woonvormen raken maar moeilijk van de grond . Daarom heeft Vlaams minister van Wonen Liesbeth Homans (N-VA) een oproep gelanceerd ‘tot deelname aan een proefomgeving voor experimentele woonvormen’. Proefprojecten kunnen nog worden ingediend tot eind augustus. Bestaande regelgeving wordt dan, voor een beperkte periode, aan de kant geschoven om innovatie vrij spel te geven. De bedoeling is om expertise op te bouwen, stelt Homans, en om te kijken of het opportuun is om de projecten uit te breiden naar heel Vlaanderen.
Sociale huisvestingsmaatschappij De Ideale Woning, actief in de provincie Antwerpen met een patrimonium van zesduizend woongelegenheden, stuurt alvast enkele plannen in: een samenwoonproject voor mensen met een handicap en ‘Senioren Thuis’, een kot voor senioren. De Ideale Woning broedt op meer van dat soort ideeen sinds ze twee maanden geleden een wooninnovator in dienst nam. Filip Lagiewka is stedenbouwkundige en landschapsarchitect en wil zijn bagage uit ‘de privé’ inzetten om van sociale woningbouw een positief verhaal te maken.
“Er heerst nog altijd het beeld dat ‘de verliezers’ in onze samenleving in een sociale woning terechtkomen. En in rijkere buurten stoot de komst van een sociale blok al eens op protest. Maar wij willen in tien, vijftien jaar tot een dynamiek komen waarmee we een middel kunnen zijn om een buurt goed te doen functioneren. Als we een project bouwen in een wijk, dan proberen we er bijvoorbeeld ook een parkje in te integreren dat openstaat voor iedereen. Of we voorzien ruimte voor een crèche of een winkel. De aanwezigheid van extra sociale woningen kan het voortbestaan van een buurtwinkeltje bepalen.”
Kwaliteit
Het is Lagiewka’s job om antwoorden te verzinnen op de problemen waarmee de sociale huisvesting vandaag kampt: de enorme vraag – op de wachtlijst van De Ideale Woning alleen al staan 12.000 alleenstaanden en gezinnen – en het verouderd patrimonium. “Huurders hebben tot nu toe weinig aangegeven dat ze toe zijn aan een nieuwe woning, waardoor hun woningen nooit vrijgegeven en dus ook nooit grondig gerenoveerd zijn”, zegt Lagiewka. “Ze zijn een uitzondering, maar we hebben woningen in onze portefeuille zonder warm water, met een wc ‘op de koer’ of met een elektrisch vuurtje als verwarming. En dat in een woonlandschap met almaar strengere normen.”
Daarom zet De Ideale Woning vaak in op vervangbouw. “Sterk verouderde woningen worden vervangen door nieuwe, die allemaal voldoen aan de huidige normen. De sociale nieuwbouw is zelfs kwaliteitsvoller dan wat de bouwpromotoren verwezenlijken. Die drukken de kosten en hebben geen verantwoordelijkheid achteraf. Wij verhuren onze woonsten voor soms wel vijftig jaar. Die moeten dus wel degelijk zijn”, benadrukt hij.
Silvertop
“De motor voor stads- en randvernieuwing komt uit de hoek van de sociale woningbouw”, maakt Lagiewka zich sterk, “en de vraag naar flexibele oplossingen is enorm”
(zie kader).
Sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven, actief in de stad Antwerpen en haar districten, telt 18.000 woningen voor 34.000 bewoners. “Het cliché zijn de woontorens in de wijken Luchtbal, Silvertop, Arena in Deurne en Europapark op Linkeroever. Maar we hebben ook meer dan 800 eengezinswoningen in ons patrimonium, en kleine appartementsgebouwen, verspreid over de stad”, zegt Jan Hendrickx, woordvoerder van Woonhaven. “Op dit moment worden dertig à veertig sociale woonprojecten gerenoveerd. We zijn een van de grootste bouwheren in Vlaanderen.”
Uitbreiding van het patrimonium is er niet. “Ruim tien procent van de huurwoningen in Antwerpen zijn sociale woningen, en dat aandeel moet volgens het bestuursakkoord op peil blijven”, zegt Hendrickx.
“Met nieuwe woonvormen zijn we niet bezig. Zoiets als kluswoningen, uiteindelijk is dat inzetten op stenen. Wij zetten in op begeleiding van mensen”, weet Hendrickx.
Onderliggende problematiek
“Zo werken we – De Ideale Woning doet dat overigens ook – samen met De Vliering om bewoners thuis psychologische begeleiding te geven. Het gebeurt wel eens dat er klachten zijn over een vuile woning of nachtlawaai, en dan blijkt vaak dat er een onderliggende problematiek is. Mensen zetten niet snel zelf de stap naar de hulpverlening, en onze sociaal assistenten helpen hen daar mee.”
Daarnaast werken ze in de Silvertoptorens al jaren samen met Zewopa, dat 22 appartementen huurt voor mensen met een fysieke handicap. “Zij wonen zelfstandig maar als er iets is, kunnen ze de klok rond rekenen op permanentie. Zewopa heeft bij ons een kantoor en een gemeenschapsruimte waarin de bewoners met een handicap samen activiteiten kunnen doen.”