Revolutie in vast statuut is goede zaak

Het scheelde niet veel of het was onopgemerkt voorbijgegaan woensdag: de regering maakt komaf met de vaste benoemingen bij federale ambtenaren en de NMBS. Het werd haast terloops vermeld, tussen de suikertaks en de burn-outcoaches door, maar het gaat wel degelijk om een revolutie. “Een mijlpaal, absoluut”, zegt de Antwerpse hoogleraar sociale wetenschappen Ria Janvier. “Een historische stap sinds de invoering van het statuut in 1937”, zegt VUB-professor Herman Matthijs.

De bonden zijn boos, maar ze voeren waarschijnlijk een verloren strijd. Op lokaal en Vlaams niveau gebeuren aanwervingen in de praktijk nu al meestal met gewone contracten. Van alle lokale ambtenaren is de meerderheid, 60%, al contractueel. Bij de Vlaamse ambtenaren is dat de helft.

Het federale niveau, met nog een flinke meerderheid vastbenoemd, loopt achter. N-VA-minister Steven Vandeput wil daarom nog dit jaar voor het eerst in dit land formele wetgeving doorvoeren waardoor de contractuele aanwerving de norm wordt.

Dat de bonden de voordelen niet zomaar willen laten vallen, is begrijpelijk. De twee meest in het oog springende zijn een pensioen dat honderden euro’s hoger ligt en de granieten bescherming tegen ontslag. Ambtenaren die vandaag vastbenoemd zijn, hebben evenwel niks te vrezen. En er zijn geen zinnige argumenten om in de toekomst te blijven vasthouden aan het verschil tussen ambtenaren en ‘gewone’ werknemers.

Het ACV voert aan dat ambtenaren het slachtoffer dreigen te worden van politieke willekeur. Precies daarom is destijds het vast statuut ingevoerd. Maar in die tijd gold dat voor een kleine groep en het is vervolgens wel heel fors uitgebreid.

Voor ‘gezagsfuncties’, zoals politie en gerecht, die de staat vertegenwoordigen, zal het vast statuut overigens blijven (al is dit waarschijnlijk vooral omdat de overheid liever geen sociaal conflict riskeert met agenten en magistraten). Voorts zal het wel niet zo zijn dat een massa van de zowat 100.000 federale ambtenaren (NMBS inbegrepen) direct in de vuurlijn ligt van een mogelijk kwaadwillige politicus. Ook blijkt uit onderzoek dat er niet méér ontslagen zijn van contractuelen. Terwijl vastbenoemden ook kunnen worden weggepromoveerd of op andere manieren ‘kaltgestellt’.

Het ACV Spoor zegt te vrezen voor de continuïteit van de dienstverlening als werknemers makkelijker zelf vertrekken, maar dat is een uitdaging die nu eenmaal elke onderneming het hoofd moet bieden. De regering maakt intussen werk van een pensioenspaarregeling voor contractuelen. De hervorming zal voor een aanzienlijke besparing zorgen in tijden van vergrijzing, al is dat op heel lange termijn. We moeten er ooit eens mee beginnen.