Spermakwaliteit van westerse man daalt fors

Onze levensstijl heeft invloed op afname zaadcellen

D

e spermaconcentratie bij de mannen in de westerse wereld nam de voorbije veertig jaar met ruim de helft af, blijkt uit een overkoepelende studie. “Het onderzoek geeft aan dat er echt wel iets aan de hand is”, stelt professor Dirk Vanderschueren.

Onderzoekers legden honderden studies uit de periode van 1973 tot 2011 waarin de spermaconcentratie en het totale aantal zaadcellen aan bod kwamen, naast elkaar. Uit die grondige vergelijkende analyse blijkt dat de spermaconcentratie bij mannen uit de westerse wereld (NoordAmerika, Europa, Australië en Nieuw-Zeeland) in die veertig jaar met 52,4% is gedaald. Wat het aantal zaadcellen betreft is er zelfs een terugloop met 59,3%. Bij mannen uit Zuid-Amerika, Afrika en Azië was er geen noemenswaardige daling. “De daling gaat te snel om genetisch te kunnen zijn”, zegt prof. dr. Dirk Vanderschueren, endocrinoloog aan UZ Leuven. Verrassen de resultaten u? Dirk Vanderschueren: Op zich is het heel moeilijk om zo’n vergelijking van de spermakwaliteit in de tijd te maken. Om dat perfect te doen, zou je elke man op zijn achttiende om een spermastaal moeten vragen en die test om de 25 jaar herhalen. Dat is natuurlijk niet mogelijk, ook al omdat van een man een potje sperma vragen heel wat delicater ligt dan wat bloed afnemen. De meeste studies spitsen zich bovendien toe op mannen die vruchtbaarheidsproblemen hebben. Het belang van deze meta-analyse is juist dat ze studies over verschillende soorten mannen op verschillende tijdstippen bekijkt. De concentratie van de zaadcellen is dan een heel goede parameter voor de kwaliteit, al is dat niet eenvoudig te meten. Uit de studie komt duidelijk naar voren dat de spermaconcentratie bij de westerse mannen sterk is achteruitgegaan. Zelf heb ik altijd sceptisch gestaan tegen de eerste vaststelling van dit probleem zo’n vijftien jaar geleden en de heisa die daarrond ontstond. Maar precies omdat het zo’n goede parameter is, denk ik nu toch dat er echt iets aan de hand is.

Wat zijn daarvan de oorzaken?

Dat is natuurlijk een moeilijke vraag. De daling gaat te snel om een genetische oorzaak te kunnen hebben. Er zijn heel wat verschillende factoren, zoals de omgeving, het milieu en onze westerse leefgewoontes. Ik denk dat het vooral om een combinatie van factoren gaat.

Heeft dit buiten de vruchtbaarheid ook andere gezondheidsgevolgen? De conclusies over de spermakwaliteit zeggen niet noodzakelijk iets over de vruchtbaarheid, want daar heeft de studie niet specifiek naar gekeken. Het is wel bekend dat er een verband bestaat met overgewicht, roken en een verstoring van het hormonale evenwicht in ons lichaam. Het wordt ook geassocieerd met bepaalde meer zeldzame anomalieën, zoals teelbalkanker en niet ingedaalde teelballen. Dat is een heel complex verhaal, maar het is in ieder geval ook een trend dat het aantal gevallen van teelbalkanker in de geïndustrialiseerde landen toeneemt.

Merken jullie die daling van de spermaconcentratie ook in jullie praktijk? De patiënten die wij zien, komen per definitie naar ons omdat er problemen zijn. Dat geeft een vertekend beeld. Bovendien spelen hier ook sociale factoren. We merken dat mensen veel sneller dan vroeger hulp zoeken wanneer ze moeilijk zwanger geraken. Want tegenwoordig ervaren jonge koppels ook veel meer een sociale druk tot geplande conceptie. Ook kan je de problematiek niet los zien van de vrouw. Veel koppels stellen de zwangerschap tot een latere leeftijd uit, wat invloed heeft op de vruchtbaarheid. HANS OTTEN

FOTO RR Endocrinoloog Dirk Vanderschueren (UZ Leuven).