Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Ook Antwerpen heeft zijn foute standbeelden
Koloniale herinneringen in straatbeeld opnieuw onder vuur
De gebeurtenissen in het Amerikaanse Charlottesville zetten de discussie ook bij ons weer op scherp: mogen standbeelden die herinneren aan ons koloniale verleden ons straatbeeld nog wel (ont)sieren? Volgens Afrikaspecialist Filip Reyntjens heeft het geen zin de donkere kanten van onze geschiedenis weg te moffelen.
De aanleiding voor de rellen in het Amerikaanse Charlottesville was het plan om het bijna honderd jaar oude standbeeld van generaal Robert Lee weg te halen. Die was tijdens de Amerikaanse burgeroorlog opperbevelhebber van de zuidelijke pro-slavernij-troepen. Meteen laait ook in ons land de oude discussie op over de vele standbeelden en straatnamen die verwijzen naar de Belgische koloniale geschiedenis. In het bijzonder dan naar de beginjaren, toen koning Leopold II ‘Congo Vrijstaat’ als zijn persoonlijk bezit leidde. Uitgerekend in Antwerpen herinnert veel daaraan.
“Mijn antwoord is heel eenvoudig”, reageert professor Filip Reyntjens. “In Frankrijk heeft men de monarchie omvergeworpen. Toch staat het land nog vol symbolen van die periode. Men heeft die niet weggedaan, want ze maken deel uit van de Franse geschiedenis. Maar je kan zo’n monumenten wél duiden.”
“Hetzelfde geldt voor ons. Wat ons Afrikaverleden betreft, is het Museum van Tervuren volop bezig zo’n duiding voor te bereiden. Die zal degelijk en kritisch zijn. Toen ik nog ‘vaderlandse geschiedenis’ kreeg, waren al die figuren nog vaderlandse helden. Ik neem aan dat zij vandaag in het onderwijs geen helden meer zijn en dat men het ook zal hebben over de gore kantjes van elk koloniaal systeem. Ik leg er de nadruk op: van elk koloniaal systeem. De Congo Vrijstaat was er daar een van. Kortom, die monumenten en die periode maken deel uit van onze gemeenschappelijke geschiedenis met Congo.”
“Wat me opvalt, is dat de Congolezen zelf meer ontspannen omgaan met die periode. Enkele jaren geleden wilde men in Kinshasa zelfs het oorspronkelijke ruiterstandbeeld van Leopold II terugplaatsen: hetzelfde als dat in Brussel. En in Kinshasa kopieert men massaal de voorpagina van Kuifje in Congo. Er hangt er eentje van in mijn keuken.”
“Dit behoort nu eenmaal tot onze geschiedenis. Je moet die geschiedenis duiden in plaats van weg te moffelen. Want dan stop je ook de ranzige kantjes weg. Over de geschiedenis zelf wil ik me niet uitspreken. Ik weet wel zeker dat het verhaal van tien miljoen doden onder Leopold II demografisch niet kan. Laat het aan de wetenschap over om dat nu eens allemaal ernstig uit te klaren.”
“Dit is per definitie een symbolenstrijd, want standbeelden zijn symbolen. Voor mij is de conclusie: laat die beelden staan, maar plaats er een goede, historisch correcte tekst bij.”
PAUL VERBRAEKEN