“Ook de privé kan met treintjes rijden”

N-VA en Open Vld openen debat over liberalisering spoor maar krijgen tegenwind binnen regering en NMBS

Premier Charles Michel veegde een voorstel van NVAminister Johan Van Overtveldt om de NMBS te privatiseren gisteren resoluut van tafel, maar de discussie komt zeker terug. Vooral omdat Europa tegen 2023 het treinverkeer wil liberaliseren. NVA en Open Vld willen dat er in de toekomst ook privémaatschappijen op de Belgische sporen rijden. Kan dat werken?

Wat willen NVA en de Vlaamse liberalen? Niet alleen premier Michel, ook CD&V gooide gisteren het voorstel al meteen in de prullenmand. Maar ook al beseft zowel Open Vld als N-VA dat het deze regeerperiode niet meer kan, toch leggen de twee een plan op tafel om het monopolie van de NMBS op treinverkeer te doorbreken. Zij geloven immers niet dat de spoorwegmaatschappij zonder een (private) trap onder de kont zal vervellen tot een onderneming met een stipt, kwaliteitsvol en betaalbaar spooraanbod en zo de files op de weg zal kunnen oplossen. “Ondanks de vele stappen die al zijn gezet, lijkt de NMBS niet in staat om dat alternatief waar te kunnen maken”, zeggen Open Vld-Kamerleden Sabien Lahaye-Battheu en Nele Lijnen. Hun N-VA-collega Inez De Coninck vindt dat de dienstverlening van de spoorwegen met het geld dat ze jaarlijks krijgen – zo’n 3 miljard euro – te pover is. En dus willen de twee partijen ook andere, private spelers treinen laten rijden. De spoorinfrastructuur, nu beheerd door Infrabel, blijft wel in handen van de overheid, “maar met de treintjes rijden, kan ook door de privé”, vinden de Vlaams-nationalisten. Net als Open Vld halen zij de mosterd in Nederland, waar de privé in sommige provincies samen met de overheid de treinen, bussen en trams doet rijden. De overheid zegt nog altijd welke lijnen er nodig zijn en hoeveel treinen daar per uur op moeten, maar het is de privé die het openbaar vervoer verzorgt. N-VA wil dat ook in ons land. De regering bepaalt bijvoorbeeld hoe het treinverkeer er in West-Vlaanderen moet uitzien, schrijft dan een aanbesteding uit en geeft voor een aantal jaren een concessie aan een privébedrijf. “Zo vermijden we zoals in GrootBrittannië dat de privé alleen maar de grote, rendabele lijnen wil uitbaten. En voor mijn part mag ook de NMBS meedingen”, zegt De Coninck. Voor Open Vld zijn er nog andere opties mogelijk: een private investeerder zoeken voor de NMBS of naast de maatschappij ook privéspelers toelaten. Of een combinatie van de twee, klinkt het. “Een beetje concurrentie zou hier zeker niet verkeerd zijn”, dixit Nele Lijnen. Kan zo’n systeem werken? “Ik houd mijn hart vast”, zegt de Antwerpse transporteconoom Thierry Vanelslander. “Zo’n systeem werkt alleen als er een heel goede regulator is. Anders loopt de reiziger bij een privémonopolie het risico meer te moeten betalen voor minder kwaliteit. Maar als je ziet dat onze overheid nu nog niet in staat is om goede afspraken met Infrabel te maken, dan vraag je je af of ze zo’n regulator kunnen organiseren.” Volgens spoorspecialist Herman Welter zijn er toch buitenlandse voorbeelden die goed werken. “In Nederland organiseren de provincies openbare aanbestedingen van bepaalde lijnen. In Duitsland doen de deelstaten dit, terwijl in Frankrijk het stadsvervoer zo werkt. Die bedrijven werken vaak goedkoper dan de staatsbedrijven, omdat ze geen zware structuur hebben en niet met vast benoemd personeel werken. Maar het gaat vaak om dochters van de grote nationale spoorbedrijven. Een echte privatisering zie ik niet gebeuren: wie gaat geld in de NMBS, die toch zo zware schulden heeft, stoppen?” Hoe reageert de NMBS? Topvrouw Sophie Dutordoir kon gisteren net mooie halfjaarresultaten presenteren aan haar raad van bestuur en vroeg “zeer zorgzaam om te gaan met het lanceren van privatiseringsideeën. Zij vindt dat de NMBS eerst een reeks kwaliteitsproblemen moet aanpakken en heeft ook geen zin het sociaal klimaat in haar bedrijf weer te verpesten. Haar reizigersaantal is met 4% toegenomen, doordat het spoorbedrijf zijn treinen in de daluren voller begint te krijgen, maar ook doordat er geen stakingen waren. Dutordoir hoopt dat zo te houden. De vakbonden reageerden gisteren afwijzend. “Privatisering zou een slechte zaak zijn voor het personeel en voor de reizigers”, zegFARID EL MABROUK BART MOERMAN

FOTO AP Premier Charles Michel, ‘aanstoker’ Johan Van Overtveldt en NMBStopvrouw Sophie Dutordoir.