JAN LEYERS

“Vroeger waren mijn kinderen de ‘dochters van’, nu ben ik de ‘vader van’”

Soulsister is een boterham met zoet, een tvprogramma is er één met zout. Ik heb beide nodig om mijn honger te stillen.” Tien jaar nadat Jan Leyers (59) naar het MiddenOosten was getrokken voor De Weg naar Mekka, ging hij nu op zoek naar de Europese moslims in Allah in Europa. “Mijn jongste dochter vraagt vaak wanneer ik nog eens iets om te lachen maak voor tv. Dat neem ik me soms voor, maar op de een of andere manier wordt het dan toch weer iets serieus.”

Het is vrijdag en de twee versies van Jan Leyers wisselen elkaar af op een terras. Daarnet zat hij in de Gentse moskee bij imam Khalid Benhaddou voor de laatste beelden van het Canvas-programma waarvoor hij van Bosnië over Oostenrijk en Scandinavië tot hier trok. Nu wenkt hij de ober: Jan de tv-man moet de honger stillen van Jan van Soulsister, die straks in Ronse op een podium wordt verwacht.

Laat ons tijdens het wachten op je pizza maar direct met de deur in huis vallen. Wat wil je de Vlaming tonen met je programma? De Europese moslims. Die van Boedapest, Stockholm ... Ik kan me inbeelden dat weinig mensen zich daar wat bij kunnen voorstellen. Wie zijn ze? Wat zijn hun dromen, maar ook hun angsten? En zijn moslims overal gelijk? Vond je een antwoord? Er zijn verschillen, het grootste zelfs tussen Frankrijk en Engeland. Frankrijk is solidair, maar wel alleen als men zich in mensen herkent. Iedereen moet er Fransman zijn. Beantwoord je daar niet aan, dan wringt het en heb je als moslim het gevoel dat je er van tussen valt. Engeland is het tegenovergestelde, Amerikaanser. Iedereen doet er zijn goesting, loopt er rond hoe hij wil en vertelt wat hij wil. In beide landen heerst een compleet ander gevoel van aanvaard worden.

Ik kan me inbeelden dat de angst wel in elk land hetzelfde is? Zeker. Zowel bij Europeanen als bij moslims. De doorsnee-Europeaan is bang voor terroristen. De doorsneemoslim ook. Het eerste slachtoffer van de vrachtwagen op de Promenade des Anglais in Nice was een gesluierde vrouw. Maar de doorsneemoslim heeft nog een angst: hij is ook bang van de autochtone Europeanen die elke moslim als een terrorist zien.

De beslissing om dit programma te maken werd nog voor de aanslagen in Zaventem en Brussel genomen. Wat ging er als maker van Allah in

Europa door je heen op die bewuste 22 maart? Ik lag in bed toen een van de dochters me riep dat er iets ontploft was in Zaventem. Ik liep naar mijn laptop en ben het nieuws beginnen volgen. Daarna is het eigenlijk niet meer gestopt. Manchester. Nu Barcelona. Ik kan me wel voorstellen dat er mensen zullen zeggen: Leyers, weet jij wel dat er aanslagen gebeuren terwijl jij intussen gezellig in een hof in Boedapest een praatje maakt met een moslima? Ja, ik weet dat. Op zich vind ik het al een statement dat we dit programma maken. Maar het gaat voor de duidelijkheid niet over aanslagen, het gaat over mensen. Over liberale moslims, maar ook over de meer fanatieke, zoals een Britse ingenieur die vertelt over wat volgens hem de straf is voor afvallige moslims. En die is? De dood. Waarna hij op zijn ge- mak uitlegt dat hij snapt waarom het zo moeilijk is voor ons om dat te begrijpen. Wat antwoord je daar dan op? De exacte zin was de volgende: ‘Dat is een diepe kloof.’ Ben jij gelovig? Als de vraag is of ik geloof in een opperwezen dat een eigen wil heeft en dingen op de wereld kan beïnvloeden, dan is het antwoord neen.

Kun je dan snappen dat er zo’n groot geloof is in de islam? Dat er mensen voor moeten sterven? Kan één Vlaming dat? Ken jij iemand die zijn leven zou geven voor de kerk? Maar het is niet omdat ik zelf niet geloof, dat ik niet snap dat mensen het wel doen. Of dat je er geen fascinatie voor kunt hebben.

Wat als een van je dochters morgen in nikab de woonkamer binnenstapt?

(wenkt de ober, bestelt nog een glas witte wijn en kijkt even voor zich uit) Dan stuur ik ze meteen naar Gent, naar imam Khalid Benhaddou, die zou zeggen dat dat totale nonsens is. Of eigenlijk is dat een fout woord. Die mensen menen dat het zo hoort. Ik heb voor de duidelijkheid geen enkel probleem met welk geloof dan ook. Als mijn buur morgen vertelt dat hij in 80.000 goden gelooft, dan is dat oké voor mij. Maar zegt hij dat hij daarom niet met mij aan tafel wil zitten en mijn dochter niet met zijn zoon mag trouwen, dan wordt het moeilijker. Waar ontstaan geschillen over geloof? Bij de praktijken die er- mee gepaard gaan: bij het ritueel slachten, de boerkini, elkaar de hand niet willen geven... Dat zijn geen discussies over het geloof zelf, maar wel over hoe je ermee omgaat.

Maar wat die nikab van je dochter betreft...

Ik zou heus de politie niet bellen. Maar mocht een van mijn dochters binnenkomen in nikab, dan zou mijn gok wel zijn dat ze meespeelt in de nieuwe clip van Lady Gaga.

Je oudste dochter heeft een zoon. Denk je als opa nooit: in welke wereld moet dat mannetje groot worden? Er zijn opa’s of oma’s die liever geen kleinkinderen meer zien komen “omdat de wereld om zeep is”. Dat vind ik nu eens een echt lulargument. Als je vindt dat de wereld echt zo slecht is, dan is het net het moment om nieuwe kinderen te maken. Wie moet anders ooit de wereld weer op de rails zetten? Gelukkig deelden de ouders van The Beatles en The Rolling Stones die mening niet. Die zijn gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. John Lennon werd zelfs geboren tijdens een Duits bombardement. Ik zal me dus niet moeien met de kinderplannen van mijn dochters. Met geen enkele van hun plannen.

Je hoeft je ook niet te moeien. Het gaat er goed mee, ze zijn amper van tv te slaan. Mensen reageren daar soms verbaasd over. Ik snap dat niet. De kinderen zagen nooit iets anders in hun jeugd. Er kwam al eens iemand langs in de studio, er werd gefilmd… Ze werden ermee groot. Vergelijk het met de zoon

‘‘Mijn vrouw roept soms: ‘Ella is op tv. Nee, het is Olga, Ella was daarstraks.’’’ ‘‘Vijf jaar geleden waren mijn kinderen ‘de dochters van’. Nu ben ik ‘de vader van’ geworden. Dat is mooi.’’

van een garagist. Alleen kijkt niemand er vreemd van op als die net als zijn vader goed aan auto’s kan vijzen. Het belangrijkste voor mij is dat ze doen wat ze graag doen. En momenteel is dat bij alle vier televisie. Mijn vrouw roept soms: ‘Ella is op tv. Nee, het is Olga, Ella was daarstraks.’ (lacht) Ik zou wel liegen mocht ik zeggen dat het ik niet aangenaam vind dat ze het goed doen. Volgens mij is er niets zo erg om als vader te moeten zien dat je kinderen hetzelfde willen doen, maar dat je bij voorbaat weet dat het moeilijk wordt. Het Axel Merckx-sydroom: ik wil ook koersen, maar mijn vader was Eddy Merckx. Ik merk dat er bij ons een verschuiving is. Vijf jaar geleden waren mijn kinderen ‘de dochters van’. Nu ben ik ‘de vader van’ geworden. Dat is mooi, logisch, ik voel me daar heel rustig bij.

Blijf je rustig wanneer Olga deelneemt aan

en er op sociale media nogal wat bagger over haar gedumpt wordt? Och, Twitter. Vroeger keken mensen naar het voetbal op café en riep er eentje: die kan niet sjotten. De rest van het café reageerde dan: och Jos, dat is niet waar. Nu schrijft Jos hetzelfde op Twitter, maar pikt Het Journaal dat op omdat het op Twitter staat. Ineens krijgt dat gewicht, terwijl het niets voorstelt.

Hier spreekt de relativerende vader. Je moest eens weten wat ik allemaal te horen kreeg in mijn carrière. De eerste recensie van onze allereerste LP eindigde met de volgende zin: ‘Kortom, met deze twee dikkenekken zal het nooit iets worden.’ Dat stond 28 of 29 jaar geleden in het studentenblad Schamper. Straf dat je dat nog weet. Alles wat tekst is, vergeet ik nooit: namen, boekjes, enzovoort. Mijn vrouw vergeet dat wel, maar zij kan dan weer perfect zeggen wat iemand dertig jaar geleden van kledij droeg. Wat ik dan weer vergeet.

Om de een of andere reden denk ik dat de hele Leyersclan nog steeds met één grote bende onder hetzelfde dak woont. Klopt dat?

In de praktijk lijkt het soms zo. Billie en Olga wonen nog thuis, de twee andere niet. Maar die vliegen nog vaak binnen. Alle vier willen ze, wat zeg ik, eisen ze ook dat we nog elk jaar samen op vakantie gaan. Ik ken vaders die met kinderen zitten die op hun vijftiende niet meer meewillen. Als ik morgen zeg dat mama en ik volgend jaar alleen op vakantie gaan, dan is het revolutie ten huize Leyers.

Dus heb je nu net een gezellige familievakantie achter de rug. Ja, drie weken naar het zuiden. En dan spelen we spelletjes waarbij je zo’n briefje op je voorhoofd plakt en vervolgens moet raden wie of wat je bent door vragen te stellen.

Veel vaders zullen dit met enige jaloezie lezen. Hoe slaag je daarin? Denk er vooral niet te veel over na. Zo heb ik het toch gedaan. En hang nooit briefjes met huisreglementen op de ijskast. Want waar een duidelijke afspraak begint, daar is de liefde gedaan. Liefde is iets van de schemerzone, aanvoelen, anticiperen, erop rekenen dat ... Afspraken maak je met de garagist, niet met je vrouw of kinderen.

De dochters kregen dus nooit een uur als ze op stap gingen? Nee, ik zei dan dat ze het niet te laat moesten maken omdat de blok daags nadien begon. Het vaderschap is op het juiste moment het juiste gezicht opzetten. Misschien is dat nog mijn beste tip over opvoeding. In mijn werk is het niet anders.

Om nog even terug naar dat werk te gaan: Reinhilde Weyns, de netmanager van Canvas, verwacht “veel” van je programma. Extra druk! Na al die jaren ben ik wel wat druk gewend. Natuurlijk wil ik dat iets goed is en dat mensen het geen flutprogramma vinden. Maar zodra het af is, valt de last wel van me af. Dat heb ik in al die jaren wel geleerd. Zeer snel zelfs. Ooit werd er door EMI ook veel verwacht van de eerste LP van Soulsister. En de eerste recensie eindigde met de zin ... ... dat het nooit iets zou worden met die dikkenekken. Voilà. Been there, done that. vanaf maandag 11 september om 21.15u op Canvas