Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Smeltende gletsjers bedreigen visvangst
Aantasting ecosysteem in Groenland tot bij ons voelbaar
W etenschappers zien al jaren hoe de gletsjers van de Groenlandse ijskap alsmaar sneller smelten. Vlaamse onderzoekers leggen nu mee een ander gevolg bloot: het verdwijnen van kalvende gletsjers kan een nefaste invloed hebben op het ecosysteem en de visvangst. Een onderzoeksteam van Groenlandse, Deense en Belgische wetenschappers onder leiding van de Vlaming Lorenz Meire heeft de impact bestudeerd die de smeltende ijskap op Groenland heeft op het mariene ecosysteem. Die ijskap met een oppervlakte van 1,7 miljoen vierkante kilometer mag dan wel 80% van het gigantische eiland bedekken, ze smelt alsmaar sneller. “En dat heeft niet alleen gevolgen voor de stijging van de zeewaterspiegel, maar ook voor de visvangst”, zegt Lorenz’ vader Patrick Meire, professor bioloog in de Onderzoeksgroep Ecosysteembeheer aan de UAntwerpen, medeauteur van het artikel en net terug van een veldexpeditie in het gebied.
Het verschil tussen gletsjersoorten speelt kennelijk een rol. Leg eens uit?
Er is een verschil tussen gletsjers die in zee eindigen, de zogenaamde marine terminating glaciers of kalvende gletsjers, en gletsjers die op land eindigen, land terminating glaciers. Bij deze laatste stroomt het smeltwater als een rivier over het land naar zee in de fjorden. Het zoete smeltwater is veel lichter dan het heel zoute water in de fjord, die daar zelfs tot bijna duizend meter diep kan zijn. Het smeltwater vormt een soort zoetwaterlaag op het zoute water, voor ze zich langzaam mengen. Het fundamentele verschil is dat een gletsjer die in de zee eindigt zelf tot een paar honderd meter diep in de fjord komt. Het smeltwater stroomt niet enkel bovenaan, maar vooral ook onderaan de gletsjer in de fjord. Als het lichte zoete water van die paar honderd meter diep naar boven stijgt, duwt het het heel zoute water mee naar boven. En daarin zitten veel voedingsstoffen zoals stikstof en fosfor, die in het smeltwater zelf amper voorkomen. Daardoor krijg je groei van fytoplankton en zoöplankton, wat een belangrijke basis vormt voor de hele lokale voedselketen. Daar zie je dan ook veel meer zeevogels, zeezoogdieren en walvissen. Het zijn zeer rijke ecosystemen.
Waar zit het probleem dan juist?
In de voorbije tien jaar is de snelheid waarmee de gletsjers zich terugtrekken verdubbeld. Alle kalvende gletsjers in Groenland gaan nu jaarlijks gemiddeld met 110 meter achteruit. Dat is niet niks. We zien daardoor hoe die grote kalvende gletsjers een voor een aan land kruipen en zo land terminating glaciers worden. Daardoor kan die productiviteit verdwijnen. Bijgevolg is de toenemende hoeveelheid smeltwater niet alleen voor ons van belang omdat de zeespiegel stijgt, maar ook regionaal zeer belangrijk via een zware impact op de visserij. Bijna 90% van het bruto nationaal product van Groenland is gekoppeld aan de visserij. Het is niet toevallig dat veel van die vissersgemeenschappen gevestigd zijn op plaatsen waar de kalvende gletsjers in de fjord komen. Bovendien merken wij er hier op termijn ook de gevolgen van. Denk maar aan de gerookte heilbot die vanuit Groenland wordt ingevoerd.
Is dat proces onomkeerbaar? Het enige dat we kunnen doen, is de opwarming van de aarde verder beperken. Want hoe meer opwarming, hoe groter de gevolgen op allerlei vlakken. Zo heeft begin dit jaar in Groenland een grote tsunami plaatsgevonden. Grote rotsblokken die door vorst aan elkaar werden gehouden, zijn door de opwarming los gekomen en naar beneden gestort. Het is jammer genoeg geen opbeurend verhaal. We moeten nu maatregelen nemen om de opwarming te stoppen, anders zijn de gevolgen catastrofaal.