Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“De mondigheid van jonge mensen geeft mij hoop”
Ontslagen Unia-juriste stelt boek ‘Zwijg, allochtoon’ voor en verhuist terug naar Borgerhout
In Zwijg, allochtoon, haar nieuwste boek, zwengelt Rachida Lamrabet het debat over vrije meningsuiting van minderheden aan. Als juriste van Unia wilde ze dat debat al eerder, ze kreeg haar ontslag. “Ik begrijp dat afwijkende meningen moeilijk liggen. Als ik, een artieste met een andere achtergrond, die uit, voelt de blanke meerderheid zich verplicht om iets te ondernemen.”
Aanleiding voor het plotse ontslag bij Unia, het vroegere Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding, was een interview in Knack. Rachida Lamrabet had gezegd dat ze niet voor de boerka is, maar ook niet voor een boerkaverbod. Het interview ging over Project Deburkanisation, een kortfilm over vrije meningsuiting en privacy die ze op vraag van het Goethe Instituut van Washington en de KVS in Brussel had gemaakt. In de video voert Lamrabet een vrouw in boerka op.
De uitspraken van Lamrabet lokten een storm van protest uit. Nadat onder andere staatssecretaris voor Gelijke Kansen Zuhal Demir aan Unia had gevraagd afstand te nemen van die uitspraken, werd Lamrabet ontslagen. De schrijfster wil dat ontslag aanvechten.
In haar nieuwste boek neemt Lamrabet geen blad voor de mond. “In de mail van mijn werkgever stond dat ik de goddelijke wet boven de burgerlijke plaatste. Mijn film werd niet erkend als een artistiek en fictief werk. Ik zou een verborgen agenda hebben om een kalifaat in te stellen.”
Zwijg, allochtoon, de titel van uw boek, is sloganesk. Voelt u zich allochtoon? Hebt u het gevoel dat u moet zwijgen?
Ik verwerp die term, maar ik wilde die titel gebruiken omdat die illustreert hoe de opdeling tussen wij en zij, tussen de dominante groep en de minderheid, in onze ziel en in onze samenleving gegrift zit. Het is ook een statement. Als mensen die deel uitmaken van een etnisch-culturele minderheid hun vrije meningen en opvattingen die een andere licht werpen op de dingen laten horen, dan wordt dat niet echt getolereerd.
Wat wil u aankaarten met Project De
burkanisation?
Het debat over mensenrechten, over de po- sitie van minderheden en hoe omgaan met diversiteit ligt moeilijk. Onze verlichte samenleving draagt de menselijke waardigheid hoog in het vaandel, maar de opinies van de minderheden worden getoetst aan de norm van de dominante groep, zoals eigenlijk alles aan die norm wordt getoetst. Blijft de dominante groep trouw aan de principes wanneer iemand van een minderheid die op een eigen manier invult, een manier die anderen misschien choqueert? Ik denk daarbij aan heel devote vrouwen die hun vrijheid afstaan om hun godsdienst op hun manier te beleven.
Waarom gebruikt u zo’n beladen symbool als de boerka?
Ik heb de boerka als symbool gebruikt omdat de ander vandaag de moslim is. De boerka is heel zichtbaar is, toont meteen tot welke groep die persoon behoort. Blijkbaar gaat het om een groep die een soort van weerzin wekt en angst inboezemt. Buitenstaanders hebben er vaak een uitgesproken mening over. Vaak gaat het debat over de vraag of de islam wel een plek heeft in Vlaanderen.
Het gaat ook over privacy. Een vrouw die haar gezicht wil bedekken, maakt op een heel radicale manier gebruik van haar recht op privacy. Sinds de boerkawet riskeert een persoon die in België zijn gezicht bedekt, een boete of gevangenisstraf. De dominante groep legt blind de eigen norm op, ook aan minderheden, maar er is ook het universele mensenrechtenkader. Iedereen kan zich daarop beroepen, zolang je maar niet op het domein van de ander komt.
U deelt de samenleving op in de dominante groep en de anderen.
Die opdeling is er en voelt niet prettig, maar we kunnen er niet omheen. Ik wil groepen niet tegen elkaar opzetten; ik wil de samenleving wijzen op inconsequenties. De dominante groep mag meer dan de minderheid. Het is mijn recht daarop te wijzen, op een provocerende manier. Als een ‘witte’ kunstenaar in zijn artistiek werk met katten gooit, zijn mensen gechoqueerd, maar het wordt stilzwijgend aanvaard. Ik daarentegen ben niet erkend als een persoon die vanuit een moslimachtergrond met de taal van de verbeelding iets wil zeggen over de samenleving. Men was overtuigd dat ik met mijn eigen stem sprak.
Was dat niet zo?
Ik vind een helemaal bedekte vrouw een zéér onaangenaam gezicht. Maar we moeten aanvaarden dat er in België vrouwen zijn – nog geen 200 – die zich zo wensen te kleden. Dit gaat over individuele rechten, over mensen in hun waardigheid laten. Hoe gaan we daar op een verlichte manier mee om als een vrouw haar geloof zo wil beleven?
Die boerkawet tast volgens u de vrijheid van de vrouw aan en is geen goede wet?
Het is een symboolwet en een jammerlijke wet. Vooral omdat veel gemeenten al reglementen hadden die bepalen dat burgers op straat identificeerbaar moeten zijn. Een zeer legitieme eis, die geen specifieke groep viseert. De boerkawet daarentegen heeft tot doel de ‘gevaarlijke’ islam in te tomen en viseert een zeer kleine minderheid van moslima’s. Vrouwen moeten in boerka op straat kunnen komen, maar wanneer hun gevraagd wordt zich te identificeren en hun gezicht te tonen, moeten ze dat doen. Ik vind wel dat je een vrouw in boerka niet aan een loket of voor de klas zet. De burger die directe interactie wil, moet een gezicht zien.
En een vrouw met een hoofddoek?
Een ambtenaar moet neutraal zijn, maar een hoofddoek heeft niets met neutraliteit te maken. Het is een attribuut van een godsdienst, geen statement of vlag waarmee vrouwen zwaaien omdat ze moslima zijn en bepaalde opvattingen hebben.
U woont in Limburg, maar wil na 20 jaar weer naar Borgerhout verhuizen, waar u bent opgegroeid. Waarom?
Als kind heb ik veel racisme meegemaakt, maar de context is nu anders. De mondigheid van jonge mensen geeft mij hoop. Ze laten niet meer alles over zich heen gaan, komen op voor zichzelf en zeggen: “Dit is ook onze plek”. Door te spreken, krijgen ze medestanders, ook uit de dominante groep. Dat is mooi, want op een polariserende manier naar de samenleving kijken, brengt ons nergens. Dat zijn dingen die nu gebeuren in Borgerhout. Jammer genoeg wordt Borgerhout ook gedemoniseerd als ‘the wild west’, waar af en toe cowboys de orde moeten komen herstellen. Als burgemeester moet je verbinden in plaats van te minachten. Door met deze burgers te praten, zal hij merken dat ze dezelfde bekommernissen en dromen hebben als hij.
RACHIDA LAMRABET
Schrijfster en ontslagen Uniajuriste “Een vrouw in boerka maakt gebruik van haar recht op privacy, ze moet zo op straat kunnen komen, maar je moet haar niet aan een loket of voor de klas zetten.”