Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Europa voedt Libische handel in menselijk leed”
Europese regeringen verklaren dat de omstandigheden in Libische detentiecentra moeten verbeteren, maar Joanne Liu van Artsen Zonder Grenzen ziet niets veranderen. Vluchtelingen vinden geen uitweg meer en vallen steeds meer ten prooi aan smokkelaars.
Schokkend, dat is het woord om de behandeling van migranten en vluchtelingen in Libië te beschrijven. Dat zou ook in het collectieve bewustzijn van de Europese burgers en democratisch verkozen leiders moeten resoneren. Met oogkleppen op richt Europa zijn pijlen op één simpel doel: mensen buiten houden. Zo zet het Europees geld in om boten vanuit Libië te stoppen. Dit beleid voedt tegelijk een crimineel systeem van grove mishandeling. De detentie van migranten is verrot tot op het bot: het is een bloeiende onderneming in ontvoering, marteling en afpersing. Europese regeringen kiezen ervoor om mensen in dit systeem op te sluiten. Mensen zouden niet terug naar Libië moeten worden gestuurd, of daar moeten worden vastgehouden.
Sinds ruim een jaar bieden we hulp aan mensen in Libische detentiecentra in Tripoli. Met eigen ogen zien wij hoe mannen, vrouwen en kinderen lukraak worden opgesloten, uitgebuit en mishandeld, en hoe hun basisbehoeften worden ontzegd. Afgelopen week bezocht ik enkele van die officiële detentiecentra. Mensen worden er als handelswaar behandeld. Ze worden in donkere, smerige ruimtes gegooid en zonder enige buitenlucht op elkaar gepropt. Mannen vertelden ons dat ze in groepen gedwongen worden naakt in de buitenplaats rond te rennen, tot ze van uitputting instorten. Vrouwen worden verkracht en daarna gedwongen hun familie thuis te bellen, om hen geld te vragen voor hun vrijlating. Iedereen die ik heb gezien, had tranen in de ogen, en vroeg keer op keer om eruit te mogen. Hun wanhoop overspoelde mij.
Horrorsituatie
Het dalende aantal mensen dat de Libi- sche kust verlaat, wordt door sommigen als een succes bestempeld. Wat er écht gaande is in Libië, werpt daar een ander licht op: op zijn best zie je pure hypocrisie, op zijn slechtst een cynische medeplichtigheid aan georganiseerde misdaad die men- sen tot koopwaar reduceert.
Deze praktijken zijn welbekend. De mensen die in deze Libische horrorsituatie verkeren, hebben een uitweg nodig: toegang tot bescherming, asiel en meer repatriëringsprocedures. Ze hebben een ontsnappingsroute nodig in de vorm van een veilige en legale doorgang. En ze moeten voldoende voedsel, water en medische zorgen krijgen. Tot vandaag heeft maar een handvol van hen die mogelijkheid. Het gruwelijke geweld moet stoppen. Er moet een respect voor hun mensenrechten komen.
Regeringen hebben verklaard dat de levensomstandigheden van de vluchtelingen moeten verbeteren. Die verbetering is absoluut nog niet in zicht. In plaats van de ogen te openen voor de vicieuze cirkel waartoe hun beleid leidt, verschuilen politici zich achter niet-gestaafde beschuldigingen richting hulporganisaties en individuen die mensen in penibele omstandigheden proberen te helpen. Artsen Zonder Grenzen werd tijdens haar zoek- en reddingsoperatie op zee beschoten door de Li-
“Mannen worden gedwongen naakt in de buitenplaats rond te rennen, tot ze van uitputting instorten. Vrouwen worden verkracht.”
bische kustwacht en wordt er herhaaldelijk van beschuldigd onder één hoedje met de smokkelaars te spelen. Maar wíé zit er nu precies met criminelen in het complot? Zij die mensen willen redden of zij die faciliteren dat mensen als een supermarktartikel worden verkocht?
Smokkelaars floreren
Libië is maar het recentste en meest extreme voorbeeld van het Europese migratiebeleid, dat al jaren als voornaamste bedoeling heeft mensen uit het zicht te duwen. Denk aan de deal tussen de EU en Turkije van 2016, of praktijken in Griekenland, Frankrijk en de Balkan, die deel uitmaken van de groeiende trend van grensafsluitingen en terugduwen. Zo worden mensen die veilige en legale wegen naar Europa zoeken, steeds dieper het zwarte woud van smokkelaarsnetwerken ingeduwd. Dezelfde netwerken waarvan Europese leiders keer op keer zeggen dat zij die juist willen ontmantelen. De enige manier om de rechten van de mens te respecteren, is om veilige en legale wegen aan te bieden om grenzen over te steken, het rechtmatige gezag over de grenzen van de Europese Unie te hernemen, en een einde te maken aan de perverse financiële stimulansen waardoor smokkelaars kunnen floreren.
Europa kan niet zeggen dat het niet wist dat dit gebeurt. Het bewust uitbuiten van de ellende en het lijden van mensen die in de val zitten, moet nu ophouden. Of is criminelen betalen om mensen te verkrachten, martelen en als slaaf te verkopen een prijskaartje dat Europese regeringen aanvaardbaar vinden om de vluchtelingenstroom een halt toe te roepen?