Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Hier wachten de jongens op de mooiste meisjes van ’t Stad”
School De Dames neemt afscheid van historisch gebouw, maar geeft nu zondag nog een laatste keer geheimen prijs
Van Dyck leerde er schilderen, Véronique de Kock de tabel van Mendeljev. In de gebouwen van De Dames aan de Meir bladeren de verhalen van de muren. Volgend jaar valt er een sloophamer door die muren. “Dat zal pijn doen, ik heb hier vijftig jaar van mijn leven doorgebracht”, zegt Marianne Van Acker (60), de afscheidnemende directrice. Zondag gaan de deuren voor het grote publiek een laatste keer open tijdens Open Monumentendag
In 1834 schafte het Britse rijk slavernij af, besliste de Belgische Staat om de eerste spoorwegen aan te leggen en zwaaide de schoolpoort van De Dames van het Christelijk Onderwijs open om de drie eerste leerlingen te verwelkomen. “Meisjes, natuurlijk”, zegt afscheidnemend directrice Marianne Van Acker. “Ze zullen hier toen vooral savoir vivre geleerd hebben, met misschien wat secretariaat erbij. De eerste leerlingen waren meisjes van de betere klasse, die hier gevormd werden door de zusters om een leven te leiden naast een man met een hoge positie.” Vandaag lopen er 168 meisjes en 102 jongens school op De Dames. “Nog steeds meer meisjes dan jongens, ook al zijn we al lang gemengd”, zegt Van Acker. “Toen scholen gemengd werden, waren er meer meisjes die naar jongensscholen trokken dan omgekeerd.” Waarom? “Ach, de jongens zullen bang geweest zijn dat ze als ‘flauw’ beschouwd werden als ze naar een meisjesschool gingen”, zegt Marc Phlips (55), de nieuwe directeur van De Dames. “Maar de jongens van Sint-Jan en het OLV-college stonden hier wel allemaal voor de schoolpoort, zogezegd om hun zus op te halen. Al was het eerder omdat ze een oogje hadden op een meisje hier… Generaties lang stonden jongens hier aan de schoolpoort op de schoonste meisjes van ’t Stad te wachten.” Meisjes die Miss België werden, zoals Véronique De Kock of het tot in Hollywood schopten, zoals Astrid (ex-)Bryan. “Ik was klastitularis van Véronique toen ze in het zesde middelbaar zat”, zegt Van Acker. “En Natalia heeft hier ook nog een paar jaren op internaat gezeten. Maar ook politica’s als Brigitte Grouwels en Annick De Ridder studeerden hier, en dat is geen toeval. We waren een van de eerste meisjesscholen met een leerlingenraad. Voor jezelf en anderen opkomen, met fierheid staan voor waarin je gelooft… dat geven we al generaties lang mee.”
Snoep van de zuster
De historische gebouwen zijn verkocht door de Congregatie van De Dames aan een projectontwikkelaar en gaan, tot de godshuizen toe, een woonfunctie krijgen. “De laatste zusters die hier woonden zijn weggegaan in 1998. Van hen is alleen zuster Anne-Françoise nog in leven. Maar hun geest blijft hier verder leven in het motto van onze school: Gaudere et bene facere: ‘blij zijn en het goede doen’. En al waren de zusters soms streng, ze waren ook warm en zorgzaam. Ik herinner me nog hoe ik als kind hier voor het eerst binnenliep. Ik kreeg toen een zakje snoep van de zuster en mocht in de turnzaal spelen.” Marianne was een kleine dame van 10 toen ze hier voor het eerst zelf les kwam volgen. “Dat was in het vijfde leerjaar, mijn zussen zijn mij een paar jaar later gevolgd. In die eerste weken liep ik nog een beetje verloren in al die gebouwen, en toen liet een vogel zijn boodschap vallen op mijn hoofd… Ik heb nog warme herinneringen aan zuster Simonne van het onthaal die me toen troostte en hielp om mijn haren weer proper te krijgen.” Ook Mariannes moeder ging hier naar school. “De Dames, dat is bij ons een familietraditie. Al toen ik klein was, zei ik dat ik juf wilde worden. Mijn moeder herinnert zich nog hoe ze tijdens de Tweede Wereldoorlog in een bunker in de stad les volgde. Omwille van de V2-bommen waren de lessen in de school zelf opgeschort. Elke vrijdag rond 10u kwamen de leerlingen hun opdrachten voor de volgende week halen. Tot op een vrijdag in november, om vijf voor elf, een V2 bom op ‘de Dams’ viel. Drie meisjes, die nog wat langer waren gebleven, en zes zusters kwamen daarbij om. In onze kapel, die in 1951 herbouwd is, gedenken we hen nog geregeld.”
Dansen met Napoleon
De kapel is een van de gebouwen die zal gesloopt worden. “Een prachtige ruimte. Ik ging hier als meisje te biechten. Niet dat ik grote zonden had begaan – wat ruzie gemaakt met mijn zussen misschien of even niet geluisterd… Generaties meisjes hebben hier hun eerste communie gedaan. En toen ik directrice werd, op 1 september 2001, hebben we er tien dagen later een stille hoek ingericht: de Twin Towers in New York waren toen op 11 september ingestort.” Enkele meubelen uit de kapel zullen gered worden, maar een tweede The Jane zal het niet worden. “Ze gaan er hier woonruimtes van maken. Wie wil helpen om onze meubelen te redden, kan ze zelf ook kopen: op Open Monumentendag kan je inschrijven om als eerste de inboedellijst te ontvangen. Daar zullen oude lessenaars en landkaarten opstaan, maar ook grotere stukken.” Het beschermde plafond in de Christina van Zwedenzaal is niet te koop. “Zij was een Zweedse prinses die een tijd hof hield in Antwerpen, en hier gasten ontving en danste. Zelfs Napoleon zou hier gedanst hebben, jaren later. Om het plafond alleen al te restaureren, hebben we gigantische bedragen nodig. Als school al onze historische gebouwen restaureren en moderniseren, daar hebben we gewoon de budgetten niet voor. Dat speelde een zeer belangrijke rol in de beslissing van de Congregatie van De Dames van het Christelijk Onderwijs om de gebouwen te verkopen. Deze zaal heeft lang dienst gedaan als refter waar de warme maaltijden werden gegeten die de zusters indertijd zelf bereidden. Ik heb hier
ooit al eens theezakjes tegen het plafond weten hangen. Tegen het beschermde plafond… Kinderen blijven kinderen.” En meisjes blijven meisjes. Die graag aan de kant van de speelplaats geheimen aan elkaar vertellen. “Deze binnentuin is een beetje de meisjeskoer”, zegt Van Acker. “Hier staan bankjes, zijn er overal rustige plekjes…” Op de koer met het basketbalveld wat verderop vind je meestal de jongens. “Die tuin, die rust midden in de stad: ik ben hier nog maar een week directeur, maar zelfs ik ga die volgend jaar missen”, zegt Phlips. “Maar de heksenbol, die nemen we wel mee.” Een heksenbol in een school gesticht door zusters? “Zolang ik me kan herinneren, is die hier al”, zegt Van Acker. “De bol moest demonen en heksen weren: een duivel ziet zijn eigen weerspiegeling in de bol, waardoor hij denkt dat een andere duivel hem bedreigt en hij op de vlucht slaat. De originele bol van glas was met kwik gevuld, een giftige stof. Die staat nog in de kelder.”
De kelder van Van Dyck
Een andere schat van de Dames is de kelder waar Van Dyck leerde schilderen. “Nog voor het een school werd, lag hier het huis van Hendrick van Balen, de leermeester van kunstschilder Anthony Van Dyck. Nu ligt dat op kelderni- veau, maar het originele interieur met de blauwe tegels is bewaard gebleven”, weet Van Acker. “Deze Antwerpse tegels met landelijke taferelen in blauw geschilderd zijn de voorlopers van de bekende Delftse tegels.” Vroeger deed de kelder van Van Dyck dienst als refter, waar de kleuters warm aten. Nu is het de kamer van de zesdejaars. “Als ze een springuur hebben of tijdens de middag even apart willen zitten, kunnen ze hier terecht,” zegt Phlips, de nieuwe directeur die de verhuis van De Dames naar de nieuwbouw op de Louiza-Marialei, vlak bij het OLV-college op de Frankrijklei, in goede banen moet leiden.
Hiram (17) is blij dat hij die verhuis niet meer moet meemaken. “Ik zit nu in het zesde middelbaar. Ik zou me niet thuis voelen, mocht ik nu naar een nieuw gebouw moeten. Elke dag sta ik om zes uur op om naar de Dames te gaan, want ik woon in Mol. Toen ik in het eerste middelbaar zat zijn we van Antwerpen naar daar verhuisd. Maar van school veranderen? Nee. Ik blijf hier tot het einde.”
KATRIJN SERNEELS
Zondag 10 september zijn de historische delen van de school van 10 tot 18u te bezoeken (de klaslokalen niet; tijdens de oudleerlingendag op zaterdag 21 oktober worden deze wel open gesteld), zie www.idco.be.