Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Saudische vrouwen hebben rijbewijs te danken aan olieprijs
Verkeersagenten in Riyad krijgen binnenkort lessen ‘hoe praat ik met vrouwelijke chauffeurs’ en het Saudische verkeersreglement wordt bijgestuurd. Allemaal om mogelijk te maken dat tegen midden 2018 vrouwen mogen autorijden in het oerconservatieve land. “Onze samenleving is er rijp voor”, klinkt het. Dat het rijverbod voor vrouwen na meer dan een kwarteeuw actievoeren plots geschrapt wordt, heeft veel te maken met de lage olieprijs. Het verplicht SaudiArabië drastische maatschappelijke koerswijzigingen door te voeren.
De Saudische vrouwen die de voorbije jaren op risico van celstraffen actie hadden gevoerd om het rijverbod af te schaffen, vierden gisteren hun overwinning op sociale media. Al toeterend door de straten rijden kunnen ze nog niet. Pas op 24 juni volgend jaar zullen de eerste vrouwen mogen autorijden in het land.
Een interministeriële werkgroep zal zich de komende dertig dagen buigen over de “begeleidende maatregelen”. De wetgeving moet worden aangepast, zodat het behalen van een rijbewijs mogelijk wordt voor mannen én vrouwen. Ook praktische gevolgen moeten worden aangepakt. Zo horen vrouwen zo weinig mogelijk contact te hebben met mannen met wie ze geen familieband hebben. Dus zullen verkeersagenten les krijgen in hoe ze toekomstige vrouwelijke verkeersovertreders op hun overtredingen moeten aanspreken. Zullen vrouwen ook professioneel als chauffeur aan de slag kunnen? Daarover moet nog gediscussieerd worden.
Saudi-Arabië kreeg internationaal felicitaties voor de koerswijziging. Het rijverbod was uitgegroeid tot het universele symbool van de onderdrukking van vrouwen in het olierijk. Het was het laatste land ter wereld dat vrouwen weerde achter het stuur. Wat dat betreft, was het regime geen haar beter dan de taliban of IS. Iets waar Riyad geregeld op gewezen werd, zelfs door trouwe bondgenoot VS.
Economische noodzaak
Het internationaal blazoen oppoetsen is maar één reden waarom het koninklijke decreet er nu plots komt. “De maatschappij is er rijp voor”, klinkt het. Of de maatschappij er écht rijp voor is, zal nog moeten blijken.
Een economische noodzaak is het in elk geval wel. Door de lage olieprijzen zijn de inkomsten van het land teruggelopen. Op langere termijn is het systeem van de vele staatsjobs, betaald met oliedollars, niet houdbaar. Het besef dat olie niet voor eeuwig is en duurzame energie niet meer te stuiten is, leidde tot het project ‘Visie 2030’. Het toekomstplan dat Mohammed bin Salman, de 32-jarige zoon van de koning, twee jaar geleden opzette. Hij is ondertussen kroonprins en heeft de facto de macht al in handen. De economische hervorming die hij wil om het land van “een waterhoofd aan staatsjobs” en “zijn olieverslaving” af te helpen, kan niet slagen zonder sociale bijsturingen. Het lukt met andere woorden niet zonder vrouwen uit hun isolement te halen.
Saudische vrouwen worden nu aangespoord om uit werken te gaan, ook om een zelfstandig beroep aan te nemen. Heel wat van hen die het al probeerden, hielden het snel voor bekeken. Omdat na aftrek van de kosten voor taxi’s, privéchauffeurs en zelfs Uber, niet veel meer overbleef van hun loon. Het land telt 800.000 – meestal buitenlandse – chauffeurs die hun brood verdienen met het vervoeren van vrouwen. Maar wil ‘Visie 2030’ slagen, dan moeten vrouwen ook zelfstandig mobiel zijn.
In strijd met de sharia
Alvast niet het hele land is klaar voor de maatschappelijke modernisering. De oerconservatieve soennitische geestelijken die het wahabisme aanhangen, zien de verandering met lede ogen aan. Sinds het ontstaan van de natie had de tandem van fundamentalistische clerici en het koningshuis door de sharia de teugels strak in handen. De kroonprins is al een tijdje de houdgreep van de clerici aan het inperken. De beruchte zedenpolitie heeft aan macht moeten inboeten. Onderwijs wordt steeds meer weggetrokken van hun invloed. Dat het nieuwe decreet van koning Salman werd gesteund door een meerderheid van de Raad van Hoogste Geestelijken wijst erop dat het koningshuis de machtsbalans heeft veranderd. Telkens er vroeger sprake was van
een mogelijke afschaffing, drukte de clerici het gaspedaal in om het verbod nog wat aan te scherpen. Opmerkelijk is ook dat de voorbije weken heel wat mensen werden opgepakt die kritiek hadden op de kroonprins. Niet alleen zij die zijn desastreuze oorlog in Jemen of zijn mislukte poging om Qatar te isoleren op de korrel namen. Maar ook religieuzen die bekendstaan om hun fundamentalistische visie en protesten tegen de nieuwlichterij.
Vorig week mochten vrouwen voor het eerst naar het Koning Fahd Internationaal Stadion om de feestdag te vieren. Mannen – en alleen mannen – konden eerder deze maand genieten van een concert, wat net als een filmvoorstelling verboden is volgens de religieuze wet. Ook dat laatste heeft een economisch kantje. Rijke Saudi’s spenderen jaarlijks 20 miljard aan feestjes en optredens in buurlanden. Geld dat de kroonprins liever in het land houdt. Toch zeggen de oerconservatieve krachten in het land dat de economische noodzaak van de veranderingen een dekmantel is voor het afschaffen van de sharia.
Geen toestemming nodig van man
Vanaf 24 juni 2018 zullen vrouwen dus mogen rijden. Bovendien moeten ze geen toestemming hebben van hun familie om hun rijbewijs te halen. Een opmerkelijk detail. In de zuiver patriarchaal aangestuurde maatschappij moeten vrouwen voor alles toelating van een man uit de familie en begeleiding van een mannelijke chaperon hebben. Op straat komen, gaan werken, naar het buitenland reizen, zelfs sommige medische ingrepen ondergaan, mag niet zonder. In de oerconservatieve families zal de man, vader of broer nog altijd beslissen of een vrouw een rijbewijs mag halen of niet.
Toch is het weglaten van de verplichte mannelijke zegen om te leren autorijden een eerste barst in het ‘chaperon-systeem’. Het afschaffen van die verplichting die hun leven ondergeschikt maakt aan de wil van de man, is het belangrijkste strijddoel van de suffragettes van Riyad. Autorijden mogen ze weldra, maar ze hebben nog een heel lange weg te gaan.