Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Pine Islandgletsjer scheurt van binnenuit
Wetenschappers ongerust over toekomstige zeewaterspiegel
In het westen van Antarctica brak zopas het uiteinde van de Pine Islandgletsjer af en die veranderde zo in een ijsberg. Dat gebeurt om de paar jaar wel, maar het verontrust wetenschappers dat de gletsjer van binnenuit begon te scheuren.
De Pine Islandgletsjer in WestAntarctica zag sinds 2000 al vijf keer zijn zogenaamde tong, het ijsuiteinde dat in zee stroomt, afbreken. Dat is een natuurlijk proces, maar toch reageren de specialisten op de recentste breuk met enige consternatie. Want net als twee jaar geleden ontstond de scheur van binnenuit en trekt die steeds verder landinwaarts. “Dat kan op termijn effect hebben op de zeewaterspiegel”, zegt Antarcticaspecialist Stef Lhermitte, verbonden aan de KU Leuven en TU Delft.
Het afkalven van de gletsjer is op zich normaal?
We spreken hier over een ijsplaat, het deel van een gletsjer dat in zee stroomt en daar op het water blijft drijven. Het is een natuurlijke cyclus dat dit drijvende deel op een bepaald moment afkalft. Soms zijn dat heel grote stukken, zoals de Larsen Cplaat met zijn 6.600 vierkante kilometer (twee keer de provincie Antwerpen, die in juli afbrak, red.), soms kleinere stukken zoals hier bij Pine Island, met 267 vierkante kilo meter. De Pine Islandgletsjer is trouwens de snelst stromende gletsjer op heel Antarctica.
Waarom dan nu die ophef?
Het is een van de gletsjers in WestAntarctica die mogelijk een heel grote invloed kan hebben op de toekomstige zeespiegel. De reden is dat de gletsjer landinwaarts veel dieper onder de oceaanbodem zit dan aan de rand. Als je een balletje op de kustlijn zou leggen, rolt dat niet naar de zee, maar naar het binnenland. Daarom houden wetenschappers het westelijke deel van Antarctica zo nauwlettend in de gaten. Daarbovenop komt het feit dat het afbreken van de gletsjer dit keer, net zoals twee jaar geleden, van binnenuit gebeurd is. In het verleden begon de scheur altijd aan de zijkant van de gletsjer, waar het ijs wat dunner is. Maar de laatste twee keer ontstond de scheur aan de binnenkant, om dan naar de buitenzijde te lopen. Dat zou een teken kunnen zijn dat de gletsjer aan de onderkant wordt aangetast door warmer oceaanwater. Volgens recente studies smelten de gletsjers daardoor ook iets sneller af.
Recent kwam ook aan het licht dat de totale ijsoppervlakte van Antarctica op zijn laagste punt ooit zit? Dat klopt, maar dat gaat om zeeijs, iets totaal an ders dan het landijs van gletsjers. Zeeijs is bevroren zeewater van maximum een meter dik, terwijl landijs honderden meter dik is. Tot voor twee jaar nam het zeeijs toe, maar de laatste twee jaar zitten we op een minimum. Wetenschappelijk zijn we er nog niet uit wat daarvan de oorzaak is. In tegenstelling tot op de Noordpool verdwijnt het zeeijs op Antarctica bijna volledig in de zomer, om in de winter terug te keren.
Beïnvloedt dat de zeespiegel?
Nee, zeeijs drijft al op zee. Als dat smelt, blijft de waterspiegel gelijk. Dat is ook het geval met het stuk dat net van de Pine Islandgletsjer afbrak. Ook dat dreef al op het water en heeft geen enkel effect op de zeespiegel. Heel anders is het wanneer landijs afbreekt. Dat is precies waarover wetenschappers zich wat zorgen maken. Als de Pine Islandgletsjer verder in gevaar komt, kan dat een effect hebben op de zeewaterspiegel. We zien de breuklijn van de gletsjer een beetje landinwaarts opschuiven, maar dat groeit telkens wel weer aan.