Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Vlaanderen, treuzel niet langer met statiegeld!
Is Noorwegen het gidsland voor de manier waarop met statiegeld op verpakkingen moet worden omgegaan? Philip Heylen heeft het uitgezocht.
Statiegeld blijft de gemoederen beroeren in Vlaanderen. Eerder deze week was er de forse uitval van Rob Buurman en Recycling Netwerk, prompt gevolgd door het - beetje bitse - antwoord van de verzamelde industrie (Fost Plus, Fevia en Comeo) en een debat in het Vlaams Parlement. Maar vooral niet getreurd, want hoe hoger het maatschappelijk debat oplaait, hoe beter voor de goede zaak!
Vlaanderen is in de discussie over statiegeld geen eiland, en gelukkig maar. Over de hele wereld worden steeds meer drankverpakkingen en blikjes met statiegeld ingezameld. Duitsland en de Scandinavische landen geven het goede voorbeeld in Europa, Schotland volgt binnenkort. Noorwegen bijvoorbeeld klopt zich trots op de borst als “wereldkampioen inzamelen”: 87% van alle drankverpakkingen komt dankzij statiegeld, de retourautomaten en een milieuheffing terug. Balans voor 2016: ruim 1 miljard ingezamelde drankverpakkingen, voor een land van vijf miljoen inwoners! In Noorwegen gelden een basisheffing én een milieuheffing. Die basisheffing op Noorse drankverpakkingen geldt altijd, maar de milieuheffing is een aanmoediging om beter te sorteren: ze wordt lager naarmate meer drankverpakkingen terugkomen en verdwijnt zelfs als 95% van de verpakkingen wordt ingeleverd. Het systeem in Noorwegen ging al in de jaren negentig van start en net als bij ons waren drankproducenten en supermarkten niet meteen laaiend enthousiast. Zelfs de vakbonden steigerden, uit vrees voor banenverlies. Maar kijk, ruim twintig jaar later is de ommezwaai in de harten en de geesten van de Noren compleet. Ook de supermarkten zien ondertussen de voordelen van het statiegeldverhaal: “We zijn blij dat we hier deel van uitmaken”, meldde de grote Noorse supermarktketen Rema 1000 onlangs in de Nederlandse krant Trouw. “Het voorkomt dat afval op de verkeerde plek belandt, de milieuwinst is belangrijk en we zien dat onze klanten het waarderen.” Nog een weetje: wie flesjes of blik in een Noorse retourautomaat stopt, kan zelf kiezen of hij het statiegeld incasseert, dan wel of hij de muntjes doneert aan het Rode Kruis. De teller van het Rode Kruis Noorwegen staat ondertussen op haast 20 miljoen euro.
Zwerfvuil: 60% van alle troep op straat
U leest het, ik ben een believer in statiegeld – en dat de Fost Plussen van deze wereld zich vooral geen rad voor eigen ogen draaien, ik sta beslist niet alleen. Een overgrote meerderheid van de burgers – ook in Vlaanderen en in mijn stad, Antwerpen – is gewonnen voor het idee. Wij hebben schoon genoeg van het zwerfvuil op straten en pleinen, en in de Vlaamse autoberm. Wij pikken het niet langer dat de producent vrolijk produceert, de consument al even vrolijk consumeert, maar dat de overheid het feestje opruimt én dat de belastingbetaler de miljoenenrekening betaalt. Voor Vlaanderen zouden de opkuiskosten in 2015 en in 2016 schommelen tussen de 61 en 103 miljoen euro per jaar! Ruim twee jaar geleden, toen nog als schepen van de stad Antwerpen, vroeg ik onze mensen van Stadsreiniging om het aantal drankverpakkingen en blikjes tussen het zwerfvuil te tellen. De cijfers zijn hallucinant: negen tot tien miljoen drankverpakkingen per jaar, of in volume, haast 60% van alle troep op straat. Jaarlijkse opruimkosten voor de stad Antwerpen: meer dan
20 miljoen euro! Die troep moet ergens heen en ondertussen raken onze oceanen, zeeën en rivieren wereldwijd met steeds meer plastics vervuild. Frisdrankengigant Coca-Cola wil zelf geen cijfers kwijt en dus berekende Greenpeace het maar in zijn plaats: de productie van wegwerpflesjes steeg vorig jaar alleen met één miljard. Of wie de milieuactivisten niet gelooft: de respectabele Ellen MacArthur Foundation berekende dat tegen 2050 de oceanen in gewicht meer plastics bevatten dan vis! 20 of 25 cent: moet kunnen Maar terug naar hier en wat wij in Vlaanderen kunnen doen. De stad Antwerpen begint nu onder impuls van schepen Caroline Bastiaens met een proefproject, “Propere buurt, schoon verdiend”. Een eerste stap richting statiegeld, want buurtverenigingen en vrijwilligers krijgen 10 eurocent per ingezameld stuk plastic. De actie wordt onder andere betaald met geld van - oh ironie - Fost Plus. Een mooi begin, maar voor Vlaanderen niet genoeg. Vlaanderen, treuzel niet langer en maak werk van statiegeld van 20 of 25 eurocent per verpakking of blik. En als je de drankverpakkingenindustrie op haar verantwoordelijkheid wijst, doe het dan meteen goed. Laat niet langer niet-recycleerbare plastic drankverpakkingen toe, want die verdienen een verbod!