Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Catalanen leggen bal in het kamp van Madrid
Puigdemont koopt tijd en roept op tot dialoog
De Catalaanse onafhankelijkheid duurde gisteren exact dertig seconden. “Vandaag neem ik voor Catalonië het mandaat op om een onafhankelijke staat te worden in de vorm van een republiek”, zei minister-president Carles Puigdemont in zijn langverwachte toespraak. Maar meteen nadien voegde hij eraan toe: “Ik schort de gevolgen van de onafhankelijkheidsverklaring op, zodat we een redelijke dialoog kunnen opstarten met de Spaanse staat.” Volgens Spanje-expert Vincent Scheltiens (UAntwerpen) heeft hij daarmee tijd gekocht en de bal in het kamp van Madrid gedropt.
Catalonië heeft zich gisteravond onafhankelijk verklaard. Of toch een beetje. “Ministerpresident Carles Puigdemont heeft alleszins zijn best gedaan om te doen alsof”, zegt Spanjeexpert Vincent Scheltiens (Universiteit Antwerpen). “Hij heeft tijd gekocht en de bal in het kamp van Madrid gedropt.”
“Vandaag neem ik het mandaat op voor Catalonië om een onafhankelijke staat te worden in de vorm van een republiek.” Dat zei de Catalaanse mi- nister-president Carles Puigdemont gisteravond in zijn langverwachte toespraak. Dus is Catalonië nu onafhankelijk? Niet echt. Want meteen daarna zei hij dit: “Ik schort de inwerkingtreding van de onafhankelijkheidsverklaring op, zodat we een redelijke dialoog kunnen opstarten met de Spaanse staat.”
Puigdemont noemde gisteren “een historische dag”. De duizenden voorstanders van afscheuring die waren samengekomen bij het Parc de la Ciutadella, waar het Catalaanse parlement huist, waren daar niet van overtuigd. Na de speech van Puigdemont dropen ze af. Het waren de Catalanen die ervoor gezorgd hadden dat het jakamp het in het onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober haalde met 90%. 43% van de stemgerechtigden kwam daarbij opdagen. Maar ze waren gisteravond niet gekomen voor een halfslachtige verklaring en een keuze voor een onderhandelde oplossing.
“Carles Puigdemont wil iedereen te vriend houden, maar heeft niemand blij gemaakt”, zegt professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven). “De gevolgen uitstellen van de onafhankelijkheidsverklaring die je eigenlijk niet gedaan hebt: dat is een beetje een tsjevenstreek, hé. Maar hij moest wel mist spuien. Hij moest zeggen resoluut voor het pad naar onafhankelijkheid te gaan, om de Catalaanse hardliners zoet te houden. Hij mocht die onafhankelijkheid niet eenzijdig uitroepen, om nog met Madrid aan tafel te kunnen gaan.”
Nucleaire optie
Maar daarmee is de Catalaanse kwestie lang niet van de baan. Integendeel. De vrees bestaat dat de ra- dicaal-linkse onafhankelijkheidspartij CUP wegbreekt van het Catalaanse blok. Het noemde de verklaring van Puigdemont gisteravond “onaanvaardbaar verraad”. En Madrid kan nog altijd het beruchte artikel 155 van de Spaanse grondwet inroepen. De zogenaamde “nucleaire optie”, die de centrale overheid toelaat om de controle over Catalonië over te nemen wanneer de autonome regio zijn “verplichtingen opgelegd door de grondwet niet vervult of het algemene belang van Spanje ernstig benadeelt”.
“Carles Puigdemont heeft het voor Madrid wel moeilijker gemaakt om nog resoluut voor repressie te kiezen”, zegt Vincent Scheltiens, historicus aan de Universiteit Antwerpen en Spanje-expert. “Hij heeft zichzelf een paar weken tijd gekocht en de bal in het Spaanse kamp gelegd. Het is nu aan Madrid om te beslissen of het in dialoog gaat met de Catalanen. Morgen (vandaag, red.) komt het Spaanse parlement samen om het over de kwestie te hebben en daar zal premier Mariano Rajoy allicht bekendmaken wat zijn volgende stap zal zijn. In elk geval zal zijn regering nooit akkoord gaan met eender welk pad naar een onafhankelijk Catalonië.”
Druk van Europa
Bronnen binnen die regering lieten gisteravond weten aan het Spaanse persagentschap EFE dat het “onaanvaardbaar is om een impliciete onafhankelijkheidsverklaring expliciet op te schorten”. De mogelijke dialoog – die Rajoy tot nu toe resoluut afhield – lijkt dus weinig slaagkans te hebben. Daar kan Europa een rol spelen. Het mengde zich gisteren al bij monde van president Donald Tusk die zich op Twitter richtte tot Puigdemont en hem vroeg om “geen beslissing aan te kondigen die een dialoog onmogelijk maakt”.
“Er is in de afgelopen dagen vanuit Brussel grote druk uitgeoefend op Madrid én op Barcelona”, zegt Steven Van Hecke. “Met effect blijkbaar, want Puigdemont doet nu eigenlijk wat Europa vraagt.”
“En op zijn beurt nodigt hij Europa uit om te komen onderhandelen”, zegt Scheltiens. “Afwachten of en hoe dat zal gebeuren.”