“Levenslang leren moet de norm zijn”

Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open Vld, wil alle werkenden kans gevenom twee jaar betaald te studeren

Iedereen mag straks voor 500 euro per maand onbelast bijklussen. Dat is deze zomer beslist, maar de details bleven nogal vaag. “Ook de babysit, de tuinman en de leraar die bijles geeft, mogen dat. Maar het moet occasioneel zijn. We denken aan een eenvoudig digitaal platform waar je kunt melden wie wanneer wat bij jou komt doen”, zegt Open Vldvoorzitter Gwendolyn Rutten, die, in de aanloop naar het partijcongres van november, nog wat nieuwigheden in haar mouw heeft zitten. Zo wil ze dat iedereen tijdens zijn carrière twee jaar lang kan studeren én tegelijkertijd een vervangingsinkomen kan krijgen. Intussen wil ze morrelen aan de fiscale voordelen voor koppels zodat vrouwen gestimuleerd worden om een job te zoeken. Dat uitgespaarde geld – 1 miljard volgens Rutten – wil ze investeren in opleidingen. Wie een uitkering krijgt, moet van Rutten verplicht gemeenschapsdienst in ruil doen.

De vorige rel over de pensioenopbouw van werkloze 50plussers is nog maar net verteerd en daar is al een nieuw voorstel: uw parlementslid Vincent Van Quickenborne vindt dat de 50minners die lang werkloos zijn, minder pensioen mogen opbouwen. Gwendolyn Rutten: Als je werkt dan betaal je de pensioenen van de anderen, zo zit ons systeem in elkaar. De komende jaren gaan heel veel babyboomers met pensioen. Dus als we de pensioenen betaalbaar willen houden, moeten we zorgen dat er genoeg mensen werken. Het voorstel van ons is niet nieuw: in het eerste jaar van je werkloosheid bouw je nog een volledig pensioen op, daarna zak je naar de huidige minimale pensioenrechten en na tien jaar daalt dat verder. We willen niet dat iemand na twintig of dertig jaar werkloosheid meer pensioen ontvangt dan iemand die zijn hele leven gewerkt heeft.

Deze week tweette u ook dat u de werkloosheid wil beperken in de tijd, maar dat die wel moet worden opengebroken naar zelfstandigen, zoals Groen vraagt. Wij willen dit uitbreiden naar zelfstandigen én naar mensen die zelf opstappen. Maar dan is het logisch dat je het beperkt in de tijd. Nu kun je nog tientallen jaren werkloos zijn – dat is nergens anders in de wereld zo. We bekijken of we dat systeem kunnen laten samenlopen met de economie. Bij hoogconjunctuur kun je dan minder lang werkloos zijn.

Dus als het slecht gaat, kun je langer werkloos zijn, zonder sancties? Ja, maar pin me niet vast op een periode. Nu is de werkloosheidsvergoeding voor het eerste jaar ook opgetrokken, omdat mensen met bijvoorbeeld leningen moeten afbetalen. De eerste regel is dat je snel weer aan de slag kunt. Maar je moet mensen ook de kans geven om een andere richting in te slaan, om zich bijvoorbeeld bij te scholen in de zorg.

Terwijl ze een uitkering krijgen? We gaan tijdens ons congres in november voorstellen om iedereen tijdens zijn loopbaan de kans te geven om twee jaar een opleiding te volgen. In die periode moeten ze een vervangingsinkomen krijgen. Dus ook wie niet werkloos is. Die twee jaar kun je ook spreiden over je carrière. Je kunt dan bijvoorbeeld een managementcursus van twee weken volgen of een computerles van twee dagen. Wat gaat dat kosten? Als je dit verdeelt over een hele carrière, dan valt dat wel mee. Het lijkt me veel nuttiger om mensen de kans te geven om zich bij te scholen dan om iemand levenslang te betalen om thuis te blijven. Levenslang leren moet de norm zijn. Dan moet je als samenleving ook die kosten willen dragen.

Wat doet u met de uitzonderingen die er altijd zullen zijn?

Als je activeert, als je de kans geeft om te herscholen en het lukt je nog niet, dan ligt het ook ergens anders aan. Dan kan een sociaal huis of een OCMW je bijvoorbeeld begeleiden naar maatwerkbedrijven. Je laat in elk geval niemand een leven lang in die werkloosheid zitten zonder er naar om te kijken. Een uitkering is niet de oplossing, wij willen mensen er net uit halen. Werkloze 50-plussers worden vandaag erg gediscrimineerd. Om tal van redenen: de loonkosten, het vermoeden dat ze vaak ziek zijn enzovoort. Toen jongerenwerkloosheid een probleem was, hebben we van alles gedaan. Wel, die aanpak hebben we nu niet voor 50-plussers, tot voor kort werden die zelfs na hun 48ste niet meer aangesproken. Nu krijgen de 50-plussers de overschot van de knelpuntvacatures, bovendien worden alle vacatures in bulk doorgestuurd. Men zou veel meer moeten matchen. Dat gebeurt niet. Je kunt niet tegen iemand die dertig jaar directiesecretaresse is geweest zomaar vragen om te gaan poetsen.

Maar wat doe je met de jongeren voor wie die aanpak ook niet heeft gewerkt? Die raken gefrustreerd omdat ze geen werk hebben. Dan kom je uit bij het onderwijs. Te veel jongeren verlaten de school zonder diploma of soms wel met diploma, maar zonder competenties. Het onderwijssys-

teem is voor hen al vijftien tot ze- ventien jaar geleden fout gelopen. Als je wacht tot je 6de om naar school te gaan en je mama is laag opgeleid, dan heb je een heel grote kans dat je in de loop van het secundair uitvalt. Die achterstand kun je niet zomaar inhalen. Dus gaan we ervoor zorgen dat bijna alle 3-jarigen naar school gaan (via de hervorming van de kinderbijslag krijg je daar een premie voor, red.). Dertig jaar geleden was die kleuterschool bezigheidstherapie, maar nu is dat een echte school. We moeten ook veel meer met vrouwen werken. Dat gebeurt toch al? Toch nog niet genoeg. We hebben inburgeringstrajecten, maar als je zwanger bent, moet je daar bijvoorbeeld al niet naartoe. En als je drie kinderen na elkaar krijgt, dan ben je al snel vier jaar afwezig. We moeten echt meer inzetten op emancipatie. Daarom dat we ook de fiscaliteit willen herzien. Nu subsidiëren wij via het huwelijksquotiënt (een fiscale maatregel waarbij de partner een deel van het inkomen krijgt van de andere, red.) situaties waarbij vooral de moeder gestimuleerd wordt om thuis te blijven. Dat kost ons 1 miljard. Dat geld kunnen we beter gebruiken voor opleidingen. Geen paniek: van mensen die in het systeem zitten, blijven we af. Maar moeten we dit zo houden? En ook: vanaf het moment dat je iemand een uitkering geeft of sociale rechten, horen daar ook plichten bij. Wij pleiten voor een gemeenschapsdienst. Daarom ben ik heel blij met het voorstel van de basisbanen van het ACV (waarbij je na twee jaar werkloosheid ingezet wordt in bijvoorbeeld zorg, sociale economie of onderwijs, red.). Werk haalt je uit je isolement, doet je competenties krijgen. Krijg je een uitkering, dan doe je daar iets voor terug. Verplicht? Ja, maar je moet wel kunnen kiezen uit een pakket. In de maatwerkbedrijven hebben ze de kennis om met mensen te communiceren.

Dus geen uitkering als je geen gemeenschapsdienst doet? Liesbeth Homans heeft dat idee van gemeenschapsdiensten ooit gelanceerd in Antwerpen. Daar is toen keihard op geschoten. Het is een oud idee van Open Vld. Wij leggen de nadruk op emanciperen. Je moet mensen die diensten flexibel laten invullen, je moet ze in hun waarde laten, ze erkenning geven. We zijn nu dertig of veertig jaar bezig op dezelfde manier en we stellen vast dat dat niet werkt. Dus kunnen we het eindelijk eens op een andere manier proberen? In het Zomerakkoord is besloten dat iedereen 500 euro per maand mag bijverdienen. Waar ik het meest trots op ben, is dat we het mogelijk maken dat mensen elkaar helpen. Ze kunnen zo 500 euro onbelast verdienen. Voor wie is dat? Voor jeugdtrainers, leraars die bijles geven, de oppas, de babysit. dat zijn zaken die in het zwart gebeuren. Het enige wat we uitsluiten, zijn mensen met een uitkering, maar die kunnen dan weer in een basisbaan terecht. Alles wat in de deeleconomie gebeurt, is al geregeld. Als je een online platform hebt en je biedt diensten aan, dan betaal je daar 10% belastingen op. In de tweede pijler wordt het brede vrijwilligerswerk aangeboden door verenigingen, zoals bijvoorbeeld de sportclubs. Maar voor mij mogen daar ook de sociale doelen bij. En de derde pijler zijn mensen die mensen helpen. Bijvoorbeeld de bijlessen en het tuinonderhoud. Tuinieren dus ook? Ja, maar het moet occasioneel zijn. Het mag dus geen concurrentie zijn voor tuinaannemers. Je mag ook maximaal 6.000 euro per jaar of 500 euro per maand bijverdienen.

Open Vld profileert zich weinig in de regering. We zien vooral CD&V en NVA ruzie maken. Laat de anderen maar roepen, wij zijn wel degenen die resultaten voorleggen: de flexijobs (voor wie vier vijfde werk met een horecabaan combineert, red.), de winstpremie (bonus voor werknemers, red.), het ‘mensen helpen mensen’, dat komt allemaal van ons. Bij de regeringsonderhandelingen heb ik gezegd dat de personenbelasting moet dalen. De N-VA wilde de loonlastenverlaging, de CD&V de welvaartsenveloppe (een spaarpot om de laagste uitkeringen welvaartsvast te houden, red.) herverdelen. We hebben elkaar gevonden. Vanaf januari gaan mensen die verlaging van de persoonsbelastingen voelen, dat gaat van 100 tot 130 euro per maand. Ook al heeft iedereen altijd geroepen dat dit niet kon, dat dit onbetaalbaar is, het is er nu wel hè. Dat maakt een heel verschil voor mensen. Werken moet de moeite waard zijn.

Hoe ziet u de toekomst van de sociale zekerheid? Zoals in de VS? Zeker niet. Voor werk, pensioenopbouw en werkloosheid moet het verzekeringsprincipe gelden: wie bijdraagt, heeft daar recht op. Daarnaast heb je ziekteverzekering en zorg, dat is er voor iedereen. Want iedereen kan ziek worden, iedereen kan zorg nodig hebben. Als je in zo’n situatie terechtkomt, mag dit geen te grote impact hebben op je levenskwaliteit. Dat wordt dus heel duur. Dat vraagt in elk geval een grote herorganisatie van de sociale zekerheid. We willen naar een meer persoonsvolgende financiering. Vandaag financieren we bedden, terwijl die op de ene plaats vol zitten en op de andere plaats leeg staan. We willen dat geld gekoppeld wordt aan mensen, net zoals bij personen met een handicap. Ik pleit ervoor omdat ook in de ouderenzorg in te voeren.

De sociale zekerheid is het enige waar nog bespaard kan worden, zegt Bart De Wever. Wat vindt u? We moeten vooral hervormen. De budgetten voor gezondheid groeien, maar niet meer met een tempo waarbij de sky the limit is. We kijken wat nuttig is. Het geld van een neusspray besteden we liever aan andere zaken. Antibiotica mogen ook niet meer als snoep worden gebruikt en we zijn aan het bekijken welke artsen meer ziektebriefjes voorschrijven dan hun collega’s.

De gemeenteraadsverkiezingen komen er aan. U bent bijna rond met uw bezoek aan de 308 gemeenten. Wat ons opvalt: Open Vld heeft amper burgemeesters. We hebben zeventig burgemeesters en we staan op de tweede plaats in aantal coalities.

Zetten jullie vooral in op coalities? Nee, ik zet vooral in op onze ideeën. Je ziet bij alle partijen goede mensen met wie wij willen samenwerken. Je zult niet veel negatieve liberalen tegenkomen. Om negatief te doen, ga je beter ‘op een ander’. We maken de combinatie tussen goed werken en goed leven. We zijn er voor de mensen die een terraske willen doen, maar ook voor degenen die het terras uitbaten.

FOTO GUY PUTTEMANS Gwendolyn Rutten: “We zijn er voor de mensen die een terraske willen doen, maar ook voor degenen die het terras uitbaten.”