“Ondanks dat het evolutionair normaal is, past het terecht niet meer in onze samenleving”

In de golf van getuigenissen over ongewenst seksueel gedrag rijst de vraag: is het een sociale kwestie die te beïnvloeden is met campagnes, meldpunten en onderwijs of gaat het om iets biologisch waar we rationeel weinig vat op hebben? We vragen het aan gedragsbioloog en schrijver van boeken als De bril van Darwin en Eindelijk oud, Mark Nelissen (Universiteit Antwerpen). Professor Nelissen, boys will

be boys, of kunnen we de man kneden? Mannelijk gedrag wordt enorm gestuurd door status, ook zonder dat de man het beseft. Het streven naar een hogere status – al is het maar een minieme verhoging – zit ingebed in onze genen. Onze genen zijn al 100.000 jaar dezelfde, het zijn slechts details die veranderen. Hoe hoger de status, hoe ‘logischer’ het is voor de man om vrouwen seksueel te benaderen. Dat is evolutionair te verklaren. Tienduizenden jaren lang hadden mannen met een hogere status meer kans op een vrouwelijke partner, dus status was de moeite om na te streven. En die vrouw had voordeel bij een man met een hogere status, omdat de kinderen dan meer kans hadden om in leven te blijven. Een hogere status zette mannen meer aan om veel vrouwen seksueel te benaderen. Terecht wordt dat in onze cultuur niet meer aanvaard, het heeft ook geen zin meer. Zulk gedrag – hoewel evolutionair normaal – past niet meer in onze samenleving. Dus we werken die genen en die sterke drang tegen en sturen seksueel gedrag in de opvoeding bij. Dat is beschaving.

Is seksueel ongewenst gedrag enkel iets waar mannen met een hoge status zich schuldig aan maken? Bij mannen met een lagere sociale status gebeurt het toch veel minder, ook al stellen zij uiteraard ook seksueel gedrag. Ze hebben minder het gevoel dat ze over vrouwen kunnen beschikken. Wat wel zo is, is dat in groep, bijvoorbeeld op café, mannen elkaar de loef willen afsteken om binnen de groep status te verwerven. Ze drinken wat, durven meer en gaan een meisje seksueel benaderen om stoer te doen en iets meer status te verwerven.

Is seksueel gedrag ook cultureel bepaald? Ja, dat speelt ook een rol. De mens heeft universeel een gemeenschappelijke basis en overal ter wereld ervaren we dezelfde drang en emoties. Maar een cultuur kan die onderdrukken of uitvergroten, denk maar aan schaamte in Japan. Als in sommige culturen een kortgerokte vrouw beschouwd wordt als loslopend wild, dan rechtvaardigt dat ongewenst seksueel gedrag. Maar ook bij ons: als het ontmoedigd wordt om aanranding of verkrachting aan te geven, dan toont dat ook een zekere aanvaarding van het gedrag.

En het testosterongehalte bij een man, dat speelt toch ook een rol in zijn gedrag? Ja. We hebben hormonen nodig om ons aan te zetten tot bepaald gedrag. Testosteron maakt deel uit van dat evolutionair programma en zet aan tot seks. Bij de ene is dat wat meer dan bij de andere.

De #MeToocampagne omvat alles tussen schunnige opmerkingen en verkrachtingen. Is het wel correct om dat op één hoop te gooien? Dat is toch wel een groot verschil en er lijkt geen correlatie te zijn tussen de twee. Verkrachting is iets verschrikkelijks. Maar catalogeer een schunnige opmerking of het cliché van de fluitende bouwvakker eerder als: die durft niet meer dan dat. Hoe vrouwen daarop reageren verschilt heel erg: sommige vrouwen vinden dat leuk, anderen helemaal niet. Elke vrouw wil – onbewust – seksualiteit uitstralen, maar ze doet dat voor de man van haar keuze, de man die de vader kan worden van haar kinderen.

Conclusie: we kunnen er niet vanuit gaan dat alle mannen even rationeel met hun driften omgaan, dus we kunnen onze jonge meisjes best zo goed mogelijk wapenen tegen ongewenst seksueel gedrag? Juist, maar ook de jongens moeten opgevoed worden om hen te leren meester te worden over hun genen.