Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Rajoy drijft Puigdemont in het nauw
Spaanse premier neemt bestuur Catalonië over, gesterkt door oppositie, de wet én Europa
De Spaanse premier Mariano Rajoy duwt de Catalaanse voorstanders van onafhankelijkheid steeds meer in de hoek. Hij voelt zich niet alleen geruggensteund door de wet en de oppositie, ook Europa legt hem geen strobreed in de weg. Daardoor treedt de premier vastberaden en hard op, zoals met het naar huis sturen van de Catalaanse regering en de organisatie van nieuwe verkiezingen.
Het wordt de nucleaire optie genoemd, maar Rajoy schrok er zaterdag niet voor terug om het fameuze grondwetsartikel 155 in te roepen. Als de Senaat het voorstel komende vrijdag goedkeurt – en niets wijst op het tegendeel – neemt de Spaanse regering het bestuur in Catalonië over, wordt de Catalaanse ministerpresident Carles Puigdemont aan de kant geschoven en komen er binnen de zes maanden nieuwe verkiezingen; waaraan Puigdemont niet mag deelnemen.
De Catalaanse regeringsleider noemde het optreden van Rajoy “de ergste aanval op de Catalaanse autonomie
sinds dictator Franco”. En sommigen noemen de premier al de Erdogan van Zuid-Europa. “Dat is overdreven. Rajoy zit daarvoor te zeer ingebed in de Europese structuren”, zegt Europa-specialist Hendrik Vos (UGent). “Maar het is wel waar dat hij zich ver waagt.”
Zeker is dat de man uit Santiago de Compostela zich heeft ontpopt van een ietwat weifelend boekhouderstype tot een vastberaden politicus die zonder omkijken handelt. Dat hij de wet achter zich heeft – het Catalaans onafhankelijkheidsreferendum van 1 oktober is ongrondwettelijk – sterkt de stugge en principiële jurist in zijn overtuiging dat hij op de juiste weg zit.
Een ongelijke strijd
Ook de steun van oppositiepartijen PSOE (socialisten) en Ciudadanos (rechts-liberalen) sterkt de Spaanse eerste minister. Maar nog belangrijker is de steun vanuit Europa. In Vlaanderen is er wel nog enige sympathie voor de Catalanen, maar dat is in de meeste andere landen helemaal niet het geval. Ondanks het gewelddadig optreden van de Spaanse politie kijkt Europa de andere kant op.
“Sommige staten hebben schrik dat Catalonië elders navolging krijgt. En vergeet niet dat de Spaanse diplomatie op volle toeren draait en Rajoy een goed netwerk heeft binnen de EU. Het is dus een ongelijke strijd,” stelt professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven). Als Catalonië onaf hankelijk wordt, zet het zich bovendien buiten de EU.
Rajoy kan de Catalanen bovendien schrik aanjagen met economische argumenten. Honderden bedrijven hebben ondertussen beslist weg te trekken uit de Spaanse deelstaat. Een keuze voor Catalonië is kiezen voor economische risico’s, een keuze voor Spanje is kiezen voor zekerheid. Waar of niet, die sfeerschepping heeft effect.
Hoe dan ook zal er vrijdag al wat meer duidelijkheid komen. Puigdemont kondigde eerder aan dat de onafhankelijkheid wordt uitgeroepen als artikel 155 wordt ingeroepen. Zaterdag sprak hij het woord echter geen enkele keer uit. Hij wil deze week eerst een parlementair debat organiseren.
Zowel volgens Vos als Van Hecke zijn verkiezingen, en liefst zo snel mogelijk, de enige mogelijkheid om uit de impasse te raken. “Dan zal blijken wat de Catalanen willen en kunnen Madrid en de Catalanen niet anders dan eindelijk praten met elkaar. Verkiezingen zijn vaak een zuiveringsritueel. Nadien begint iedereen weer met een wit blad”, dixit Van Hecke.