“Ik was een kind, ik wist niet beter”

Wim Claeys verwerkt collaboratieverleden van vader in ‘Zwartzak’

In de theatermonoloog Zwartzak, zaterdag te zien in Geel, vertelt Wim Claeys hoe zijn vader tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de Waffen-SS vocht en ter dood werd veroordeeld. Hoe hijzelf als achtjarige lid werd van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond, en als kind nietsvermoedend in Duitse uniformstukken rondliep. Tot de schellen van zijn ogen vielen.

Een monoloog als vorm van therapie? “Nee, ik deed dit niet om een trauma te verwerken”, vertelt Claeys, die ook zijn verhaal doet in de Canvas-reeks Kinderen van de Colla

boratie, die volgende dinsdag start. “Ik ben naast muzikant gewoon ook iemand die monologen schrijft. Eerder maakte ik al IJzer, over de Groote Oorlog en hoe mijn grootvader en andere familieleden daarmee omgingen. Na afloop vertelde ik aan de regisseur het waargebeurde verhaal van mijn vader, die tijdens WO II met het Vlaams Legioen aan de zijde van de Duitsers vocht. Hij werd daarvoor samen met meer dan 20.000 anderen ter dood veroordeeld. De regisseur overtuigde me ervan dat ik zo’n verhaal niet mocht laten liggen, dat ik er een stuk moest over maken.”

En zo geschiedde. “Mijn vader was 49 toen ik werd geboren. Ik was het eerste kind uit zijn tweede huwelijk. Zoals zovelen werd hij als jonge student en welopgevoede katholiek door de klastitularis van de normaalschool aangespoord om naar het Oostfront te trekken. Met de belofte dat hij, als hij terugkeerde, geen examens meer zou hoeven af te leggen.”

Dat liep even anders af. “Hij zat zes maanden krijgsgevangen bij de Amerikanen en werd daarna overgedragen aan de Belgen en ter dood veroordeeld wegens hoogverraad. Later kreeg hij gratie. Maar hij was wel zijn burgerrechten kwijt.”

Dat laatste gold ook voor zijn familieleden in eerste graad. Claeys: “Dat mocht ik ondervinden toen ik samen met twee kameraden een toelatingsexamen voor de militaire school deed. Daar waren ze via informatie van de krijgsrechtbank te weten gekomen dat ik geen burgerrechten had. Mijn vader heeft dan een ‘knieval’ moeten doen om via de procureurgeneraal zijn burgerrechten terug te krijgen.”

DEEL VAN OPVOEDING

“Ik was amper acht jaar toen ik lid werd van het Vlaams Nationaal Jeugdverbond (VNJ). Acht jaar. Dan ben je nog een kind, en helemaal niet bewust van waar je echt mee bezig bent. Je ouders sturen je daarnaartoe, samen met de kinderen van bevriende ouders. Op die leeftijd denk je niet: oei, ik ben hier met extreemrechtse dingen bezig. Wij speelden daar spelletjes zoals bij de scouts en de Chiro. Alleen: het waren de Vlamingen tegen de franskiljons. We kregen er ook ‘vorming’: de Vlaamse Leeuw, het Wilhelmus, Die Stem van Suid-Afrika. Wij aanvaardden dat als normaal. Zoals de katholieke godsdienst.”

“Het was pas tijdens de humaniora dat ik in de lessen geschiedenis werd geconfronteerd met de feiten over de Holocaust. De schellen begonnen van mijn ogen te vallen. In die tijd werd daar, zeker in de omgeving van Vlaams-nationalisten, nauwelijks over gesproken en werd het geminimaliseerd.”

“Ik ging studeren in Zweden en kwam in een internationaal gezelschap terecht. Daar werd duidelijk in wat voor een bekrompen, nationalistische mentaliteit ik was opgegroeid en begon ik de mantel van het Vlaams-nationalisme af te gooien. Makkelijk was dat niet, want je breekt dan met mensen met wie je jarenlang was bevriend. Met wie je bijna een familieband had.”

“In het begin was ik zeer hard in mijn ‘afvalligheid’ en werd ik verbaal vrij agressief. Het was alsof ik niet hard genoeg kon roepen dat ik die mantel van mij had afgegooid. Ik besef dat ik in die periode mensen wellicht persoonlijk pijn heb gedaan. Daar heb ik nu wel spijt van. Ik ben daar genuanceerder in geworden.”

‘‘Het was pas tijdens de humaniora dat ik in de lessen geschiedenis werd geconfronteerd met de feiten over de Holocaust.’’ WIM CLAEYS Artiest

FOTO FVV