Griepvaccin in de maak dat levenslang beschermt

Voorspellingen almaar juister, maar kans op misser blijft

Huisartsen zijn begonnen met het toedienen van het nieuwe griepvaccin. De snel evoluerende virussen maken de doeltreffendheid ervan onzeker. Maar er lijken vaccins op komst die de mens meerdere winters lang wapenen.

Nogal wat mensen twijfelen aan het nut van de jaarlijkse griepspuit omdat het altijd afwachten is of het nieuwe vaccin de griepvorm van deze winter afdoende kan bestrijden. Daarom zoeken wetenschappers en farmabedrijven naar vaccins die meerdere jaren mee kunnen.

Amerikaanse onderzoekers zeggen goed op weg te zijn naar een vaccin dat een levenslange bescherming biedt. In afwachting daarvan is een jaarlijkse prik beter dan niets, zegt prof. dr. Pierre Van Damme van het Vaccin & Infectieziekten Instituut (Vaxinfectio) aan de UAntwerpen.

Waar situeert zich het probleem?

Pierre Van Damme: Je hebt verschillende virusstammen, waarvan de A- en de B-stam mensen kunnen besmetten met griep. De A-stam muteert bijzonder gemakkelijk. Je mag ook niet vergeten dat het om virussen gaat die ook gemakkelijk overleven bij andere zoogdieren. Het griepvirus kan heel gemakkelijk eigen genetisch materiaal uitwisselen met andere virusstammen, waardoor je bijna constant nieuwe virussen krijgt. We proberen te voorspellen of een nieuwe griep al dan niet gevaarlijk wordt.

Hoe weet u welk griepvirus deze winter rondwaart?

De Wereldgezondheidsorganisatie doet voorspellingen op basis van de waarnemingen in haar peillaboratoria in het zuidelijk halfrond, vooral rond China, op het moment dat daar de griepperiode heerst. Die valt een halfjaar vroeger dan bij ons. Het gekozen virus wordt in februari-maart bekendgemaakt aan alle vaccinproducenten, die dan een vaccin op maat maken. Dat vaccin kan er op zitten of er naast zitten. Men kan hoe langer hoe beter voorspellen wat het resultaat zou moeten zijn, maar de kans op een misser blijft.

Hoe kan dan een vaccin voor meerdere winters worden geproduceerd?

Farmabedrijven zoeken al enkele jaren naar een vaccin dat verschillende winters na elkaar werkzaam is. Daarnaast zijn vele bedrijven begonnen met een zogenaamd viervoudig griepvaccin. Tot nu maakt men drievoudige vaccins, met de twee A-virusstammen die de Wereldgezondheidsorganisatie gekozen heeft, en één van de twee bestaande B-stammen. Dat geeft wat de B-stam betreft 50% kans dat je ernaast zit. Door beide B-stammen te nemen, neem je dat keuzerisico al weg. Zo zijn er deze winter drie of vier viervoudige vaccins op de markt gekomen. Maar dan blijft het afwachten of de gekozen A-stammen de juiste zijn.

Valt dat nog aan te pakken?

Voor een vaccin dat je elke winter kan gebruiken, zoekt men binnen de virussen naar bepaalde delen van antigenen, waarop wij in ons lichaam antistoffen vormen, die bijna niet muteren. Want tegen die traditionele delen vorm je dan neutraliserende antistoffen, die ons beschermen op het moment dat wij blootgesteld worden aan virussen. Maar ook dat is nog altijd niet met zekerheid op voorhand te voorspellen. Er

zijn nu wel enkele van dergelijke vaccins in ontwikkeling.

Begrijpt u het wantrouwen van mensen tegen de huidige vaccins?

De ontwikkeling van het viervoudig vaccin moet die onzekerheid deels wegnemen. De vaccins die nu op de markt komen, werken in het beste geval ook maar voor 60% van de patiënten, afhankelijk van de leeftijd en de medische conditie. Maar precies om die reden is het voor nogal wat mensen nog altijd beter dan de griep te moeten doormaken. Als arts moeten we dat vaak duidelijk maken.

FOTO RR Pierre Van Damme.