Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Belastingen ontwijken is fluitje van een cent
België erg gul voor bedrijven die jobs creëren
Daar dacht je dus dat multinationals briljante en duur betaalde fiscalisten in dienst hadden om op de meest vindingrijke manieren belastingen te ontwijken. Voor een deel is dat ook zo. Maar uit de Paradise Papers leren we ook dat soms onnozel simpele trucs volstaan om miljarden euro’s af te schermen. Omdat de overheden die op belastingontwijking jagen, nu eenmaal niet al te veel moeite doen.
Neem nu Nike, bekende producent van sportschoenen. In hun reusachtige vestiging in de Kempen werken zo’n drieduizend mensen die Nike-spullen uitsturen tot in Afrika en Azië. Nike heeft hier al voor vele miljoenen euro subsidies gekregen. Maar er vloeien vanuit het verdeelcentrum maar bescheiden bedragen naar de schatkist. Het grootste deel van het geld dat er verdiend wordt, gaat naar belastingparadijs Bermuda.
Bermuda
Hoe deed Nike dat tot 2014, volgens De Tijd? Een van hun technieken in een notendop: alle eigendomsrechten op hun producten onderbrengen op Bermuda en vervolgens Nike-bedrijven uit heel de wereld miljarden euro’s rech- ten of royalty’s laten betalen. En het belastingtarief op Bermuda bedraagt 0%. Heel ingewikkeld klinkt dat niet.
Na 2014 maakten ze het nog sim- peler. Het verdeelcentrum in de Kempen is op papier eigendom van een paar Nike-bedrijven in Nederland (het grootste deel van de winst kan dus sowieso niet hier belast worden). “Die Nederlandse bedrijven hebben ze nu ondergebracht in één ‘commanditaire ven- nootschap’. Daardoor is die fiscaal transparant en moet ze geen be- lastingen betalen in Nederland. Want de Nederlandse fiscus gaat ervan uit dat deze inkomsten belast worden in de Verenigde Staten, bij het grote Nike Inc. in Oregon. Terwijl de Amerikaanse fiscus meent dat ze in Nederland worden belast. Het resultaat: de belasting wordt geheven boven de oceaan, nergens dus”, aldus De
Tijd.
Geef toe, het is kras. Zo gemakkelijk zou het dus zijn om de belastingdiensten in de verschillende landen miljarden te onthouden. Aangezien bij die diensten toch mensen werken die verder hebben gestudeerd en die kunnen vermoeden dat de multinationals één en ander proberen, moet de verklaring ook liggen in het gebrek aan politieke wil om in te grijpen.
Janssen Pharmaceutica, met 4.800 werknemers nog zo’n reus uit de Kempen, krijgt van de Belgische overheid om te beginnen al een fors cadeau doordat het 85% van zijn inkomsten uit octrooien mag aftrekken. Dit was goed voor 4,3 miljard euro uitgespaarde belastingen in vijf jaar. Daarbovenop werken ze met een constructie via Ierland en ook weer met eigendomsrechten om geld naar Bermuda te versluizen.
Geen transparantie
Nu staat er wel iets tegenover zoveel gulheid van de overheid (en dus van de belastingbetaler, die het toch maar moet bijpassen allemaal). Nike en Janssen Pharmaceutica zijn samen goed voor een kleine 7.500 banen. Het is van het grootste belang voor die 7.500 werknemers, het bedrijf betaalt 7.500 keer sociale lasten en de werknemers zelf betalen alle 7.500 belastingen op hun inkomen. Het is een argument waar met name de farmasector graag mee uitpakt en het stelt ook echt wat voor.
De vraag wordt hoeveel de aanwezigheid van een banencreërend bedrijf ons waard is. Kijk naar de diamantsector in Antwerpen, goed voor duizenden jobs en belangrijk voor het toerisme en het imago van de stad. Vroeger betaalden diamantbedrijven amper belastingen, sinds vorig jaar is er de karaattaks (33% op 0,55 tot 2,1% van de omzet). Zo’n omzetbelasting komt neer op een zeer bescheiden aanslag, maar zorgt voor stabiliteit in de sector en levert de staatskas toch iets op – en voorkomt mogelijk dat diamantbedrijven uitwijken naar Dubai.
Opnieuw: hoeveel gederfd belastinggeld is ons dat waard?
Het probleem is dat de discussie niet eens fatsoenlijk kan worden gevoerd omdat er geen transparantie is – op de glimp die de datalekken bieden na.
Sympathie voor rijken
De politiek helpt ook niet om de zaken overzichtelijk te maken: geen enkele overheid wil of durft de confrontatie aan met de grote ondernemingen, die altijd kunnen wegtrekken, en er wordt naar media en publiek toe veel mist gespoten. Rechtse regeringen zoals de onze hebben dan ook nog eens een zekere sympathie voor rijken en grote bedrijven, die vooral niet te veel in de weg mogen worden gelegd.
Dat leidt dan tot een karikaturale discussie over de effectentaks. U weet wel, de taks voor wie voor meer dan 500.000 euro op een effectenrekening heeft staan. Die zou 254 miljoen euro moeten opbrengen, maar het wordt algemeen betwijfeld of dat bedrag zal worden gehaald. De zogenaamde rijkentaks is al twee jaar een politieke splijtzwam waarover de regering een paar keer net niet gevallen is en die onlangs nog maar eens herzien is. Heel veel drukte en politieke energie dus, en dat voor een bedrag dat in het beste geval maar een fractie is van wat één multinational hier aan belastingen ontwijkt. Waar zijn we dan mee bezig?
De fabelachtige bedragen die belastingvrij naar exotische oorden gaan, doen watertanden. Stel je puur theoretisch eens even voor dat de grote ondernemingen en superrijken gewoon belastingen zouden betalen zoals elke bediende dat doet. Weg begrotingstekorten, weg eeuwige saneringen, weg zelfs de angst voor de vergrijzing. Regeringen zouden zwemmen in de miljardenoverschotten.
Zeker, er worden vorderingen gemaakt in de strijd tegen ‘agressieve fiscale optimalisatie’, zoals dat heet, maar er zullen nog wel meer
leaks nodig zijn om tot een acceptabele situatie te komen.
“Dat grote bedrijven in diverse landen zo gemakkelijk miljarden aan belastingen kunnen ontwijken, is deels te verklaren door het gebrek aan politieke wil om in te grijpen.”