“Provinciegrenzen zitten in ons DNA”

Onderzoek Universiteit Antwerpen brengt verplaatsingen voor wonen, werken en winkelen in kaart

Jawel, de provincie Antwerpen is dan toch één en ondeelbaar. En het Waasland, op papier deel van OostVlaanderen, moet je er bijnemen. Dat blijkt uit nieuw geografisch onderzoek.

“Ik durf het resultaat echt spectaculair te noemen”, zegt professor geografie Ann Verhetsel van de Universiteit Antwerpen. Zij deed het onderzoek samen met haar Franstalige collega Isabelle Thomas (UCL). “We hebben aangetoond dat de provinciegrenzen echt betekenis hebben voor mensen en niet zomaar administratieve lijnen zijn. De grenzen zijn relevant voor het woon-werkverkeer, voor ons winkelgedrag, voor hoe we telefoneren en voor waar we gaan wonen. Of met andere woorden: hoe ver we willen verhuizen.”

De wetenschappers hebben gebruikgemaakt van ‘big data’, massa’s gegevens die dankzij het internet en krachtige computers beschikbaar en verwerkbaar zijn. “We hadden verwacht vanuit vroeger onderzoek dat de stadsregio’s er veel sterker uit zouden komen in interne samenhang. Dat van Turnhout tot Oostende de steden telkens het knooppunt zouden zijn van het sociaaleconomische weefsel, maar het zijn vooral de provincies die zich sterk aftekenen. Alleen rond Brussel heb je een uitdeinende olievlek over verschillende provincies en de taalgrens heen. Het is alsof Brussel bovenop België is gelegd.”

Verder pendelen dan verhuizen

Dat zoiets als het Limburggevoel bestaat, is bekend. Maar in de andere provincies is er dus een vergelijkbare realiteit. “Voor woon-werkverkeer zijn Antwerpen plus het Waasland duidelijk één gemeenschap. Kijk je naar andere criteria, zoals verhuizen, dan worden de ‘communities’ kleiner en kom je uit bij Antwerpen, Mechelen, de Kempen, het Waasland en – als een aparte enclave – Klein-Brabant. We gaan dus niet graag verder weg dan dat, om maar dicht genoeg te blijven bij familie, vrienden of voetbalclub.”

De stadsgewesten Herentals, Geel, Turnhout en Mol vormen zo bekeken één aaneengesloten gebied. “Dat kan consequenties hebben. Zo is men nu voor De Lijn aan het bekijken of de provincie niet beter wordt opgedeeld in kleinere vervoersregio’s. Misschien moet je daar toch nog eens over nadenken”, zegt Ann Verhetsel. “Het is misschien zinvoller om openbaar vervoer op het provinciale pendelverkeer af te stemmen.”

Er is ook een tendens om de provincie af te bouwen en om de stadsregio’s meer gewicht te geven op het niveau net boven de gemeenten. “Het is aan bestuurswetenschappers om zulke conclusies te trekken, maar dit onderzoek onderstreept in elk geval de natuurlijke samenhang van de provincie.”

Gouverneur is niet verrast

Cathy Berx, gouverneur van Antwerpen, is natuurlijk verguld met het resultaat. “Ik ben ook niet verrast. Er is de geschiedenis en de provincies vallen ook samen met de kieskringen en met de gerechtelijke arrondissementen. Belangrijker nog is het socioculturele en economische weefsel. Ook bedrijven in Mechelen zien de haven van Antwerpen als ‘hun’ haven. Onze provincie valt misschien uiteen in drie grote delen, maar er is tegelijk iets overkoepelends, een rode draad. Denk ook aan het Albertkanaal en de E19 naar Mechelen.”

Volgens de gouverneur is de heilige graal van de juiste schaal – stad, stadsregio of provincie – een illusie. “Het hangt maar van het thema af. Belangrijker vind ik hoe niveaus samenwerken. Je hebt eenheden nodig die groot genoeg zijn, die genoeg kritische massa hebben, maar je hebt ook herkenning nodig, de beleving van wat dichtbij is.”