Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Oorlogsmisdadiger wordt Kroatische held na gifdood
Joegoslaviëtribunaal Kroatische ex-generaal doodt zichzelf tijdens zitting
Slobodan Praljak is geen oorlogsmisdadiger. Daarom verwerp ik uw uitspraak. Meneer de rechter, ik heb gif ingenomen.” Dat zei Praljak gisteren tijdens de zitting van het Joegoslaviëtribunaal.
Uitgerekend op de laatste officiële zittingsdag van het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag gebeurde het ondenkbare: in een dramatische scène die live werd uitgezonden, zette Slobodan Praljak (72), een Bosnisch-Kroatische legercommandant, een klein flesje aan de lippen en dronk het in één teug leeg. De hele wereld heeft ondertussen zijn trillende hand, de verbaasde blikken van twee medebeklaagden en de nog meer verbouwereerde rechter gezien.
Rechter Carmel Agius moest twee keer kijken om zijn ogen te kunnen geloven: had de man die hij net in hoger beroep opnieuw had veroordeeld tot twintig jaar cel dit werkelijk kunnen doen? Agius schorste meteen de zitting en verklaarde dat de zittingszaal een “plaats delict” werd.
Even werd getwijfeld of Slobodan Praljak echt gif had ingenomen, maar dat bleek wel degelijk het geval te zijn. Hij werd overgebracht naar het ziekenhuis, waar hij overleed. Welk gif hij had genomen, was gisteren nog niet bekend.
Mostar
Praljak werd vier jaar geleden veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf. Hij was zeker geen kleine garnaal. De man die behalve ingenieur ook filosofie en filmregie had gestudeerd en in de jaren zeventig en tachtig werkte als theaterregisseur, bood zich bij het begin van de Joegoslavische oor- log aan bij het Kroatische leger. Hij klom snel op in de rangen van het Bosnisch-Kroatische leger. Volgens het Joegoslaviëtribunaal was hij de absolute leider van de strijdkrachten in Herceg-Bosna, het ministaatje dat zich afscheurde van Bosnië.
Praljaks troepen waren verantwoordelijk voor etnische zuiveringen onder de moslimbevolking en voor de instorting van de beroemde brug van Mostar. Praljak werd in 2013 veroordeeld voor misdaden tegen de menselijkheid en overtredingen van het oorlogs- recht.
Volgens Praljak werd hij onrechtvaardig behandeld. Zijn verdediging stoelde hij niet alleen op het betwisten van feiten, en de “godsdienstoorlog” waaraan niet te ontkomen was. Hij schreef ook een lange verhandeling over wat menselijk moreel en ethisch handelen is. Waarin hij de vooringenomenheid van zijn rechters en het gebrek aan bewijs aan de kaak wilde stellen. In 2010 verwees hij zo naar de zienswijze van de Griekse filosofen Plato, Aristoteles en Socrates, de Griekse wijsgeer die na zijn vonnis zichzelf het leven benam met een gifbeker om zijn eigenwaarde te behouden.
Nachtmerrie
De zelfmoord van Praljak is een nachtmerrie voor het Joegoslaviëtribunaal. Hoe was de man aan het gif kunnen komen? Volgens Toma Fila, een Servische advocaat die geregeld voor het tribu- naal pleitte, is het voor advocaten en personeel zeker mogelijk vergif mee te nemen in de zaal. “Er wordt gecontroleerd op metaal, maar pillen en kleine hoeveelheden vloeistof worden niet geregistreerd”, zei hij aan het persbureau AP. De Nederlandse overheid heeft een onderzoek ingesteld, maar wilde daarover geen details kwijt.
Maar erger voor het tribunaal is dat Slobodan Praljak met zijn daad de aandacht heeft afgeleid van de misdaden die hij heeft gepleegd en de straf die hij daarvoor heeft gekregen. Dat is altijd een grote bezorgdheid geweest van de VN-rechters. De meeste beklaagden hebben er de voorbije jaren alles aan gedaan om de legitimiteit van het hof ter discussie te stellen. Ze voerden eindeloze vertragingsmanoeuvres op of ze klaagden over hun fysieke en mentale gezondheid.
Ratko Mladic, de Servische generaal die vorige week tot levenslang werd veroordeeld voor genocide op de Bosnische moslims, probeerde de veroordeling uit te stellen door een “zwakke gezondheid” in te roepen. Eenmaal in de zittingzaal bleek hij kerngezond. Ook Mladic voerde tijdens zijn veroordeling een theaterstukje op. Hij schold de rechters uit voor “leugenaars die zich moesten schamen”.
Kroatisch onrecht
Met zijn daad zal Praljak zeker een prominente plaats krijgen in de geschiedenisboeken van Kroatië. Veroordeelde oorlogsmisdadigers worden in Servië en Kroatië sowieso als martelaars gezien en Praljak wordt ongetwijfeld een nationale held.
Veelzeggend was de eerste reactie van de Kroatische premier Andrej Plenkovic. Hij bood zijn medeleven aan de familie aan, maar zei ook dat de daad vooral getuigde van “het morele onrecht dat zes Bosnische Kroaten en het Kroatische volk is aangedaan. We spreken onze onvrede en onze spijt over dit vonnis uit.”
In zijn ogen was “de toenmalige Kroatische regering helemaal niet verantwoordelijk voor de feiten zoals die door het VN-tribunaal worden voorgesteld. Hun interpretatie van de feiten is onaanvaardbaar”, aldus nog de premier van Kroatië Andrej Plenkovic.
ANDREJ PLENKOVIĆ Huidig premier van Kroatië “De zelfmoord van Slobodan Praljak getuigt van het onrecht dat het Kroatische volk is aangedaan.”
Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be