Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Als baby was ik Jezus, nu ben ik Maria”
Cadeau’s en kroketten met kerst, ok. Maar wie eert het verhaal achter het feest nog? In Vremde doen ze dat dit jaar al voor de veertigste keer, door het historische kerstspel op te voeren. Precies 37 jaar geleden lag Eef Marien als kindje Jezus in de kribbe, zondag is ze Maria en mag haar twee maanden jonge zoontje Rune Jezus zijn. “Ik beschouw mezelf niet meer als katholiek, maar ik ben wel trots op mijn warme afkomst.”
“De running joke, dat is elk jaar de ezel”, lacht Eef. “Zal hij vooruit willen of blijven staan? Zal hij toelaten dat Maria op zijn rug kruipt of niet?” Dit jaar is het aan Eef om het te proberen; en dan nog met een dikke buik, om opnieuw zwanger te lijken. Eef neemt voor het eerst de rol van Maria op, samen met haar gezin, in het traditionele kerstspel op kerstavond in Vremde. Zonder voorbereiding nog wel. “Die zit in de ervaring van alle mensen die al jaren meedoen. Het kerstspel wijst zichzelf uit, op het moment zelf, omdat het zo’n levendig ritueel is.” Vremde moet een uitzondering zijn in het uitbeelden van het christelijke kerstverhaal van de Heilige Familie, een traditie die nog elk jaar organisch tot stand komt – op kerstavond 2015 na – en nog evenveel spelers en toeschouwers trekt als in 1977, bij de oeropvoering. Eef was kindje Jezus in haar geboortejaar, 1980, haar ouders waren toen Maria en Jozef. “Mijn moeder is heel trots nu ik en mijn man die rollen overnemen. Ook dat hoort een beetje bij de traditie. Want in de kerststal zal mijn moeder Rune, achter de schermen, aan mij overhandigen. Dat is dan Jezus’ geboorte...”
De herberg blijkt vol
Maar het spel begint natuurlijk met de voettocht van Jozef en de hoogzwangere Maria, van Nazareth naar Bethlehem, voor de volkstelling van koning Herodes de Grote. Ook Eef en haar man Danny zullen op kerstavond ronddwalen, met een echte ezel, op zoek naar onderdak. Tevergeefs. De herberg blijkt vol, en ze moeten wel de stal in, waar Jezus geboren wordt, en te rusten gelegd in een voederbak met stro. “Vaak weent het kindje dan echt, maar al die jaren is ook dezelfde cassette met kindergeschrei gebruikt om het effect te versterken. En ook dezelfde kleren doen nog steeds dienst.” Eef is geboren en getogen in Vremde, dus in het kerstspel beeldde ze al allerlei personages uit. “Toen ik schoolliep in de Dorpsschool, een vrije basisschool, was ik door de jaren heen herdertje, engeltje of zangertje. Later ben ik zelf gaan lesgeven in de school, en werd ik muzikant, verteller of zanger. Met het ouder worden ben ik er een paar jaar tussenuit geweest. We wonen inmiddels ook in Ranst en ik geef elders les, maar dat sociale weefsel van toen is toch nog zo sterk dat ik nu als Maria ben gevraagd. Mijn man, uit Kapellen afkomstig en nochtans niet mee in onze traditie, moest dan wel Jozef zijn, Rune Jezus en onze Finn, twee jaar, trommelaartje. Je weet wel, van het parapapapam-kerstliedje.”
Niet aangepast
“Het is ook leuk om oud-klasgenoten terug te zien, met hun kinderen. En het enthousiasme van destijds is er nog steeds, over de generaties heen.”
Leve de traditie: in Vremde wordt het verhaal achter het kerstfeest al voor de veertigste keer uitgebeeld
“Nee, het kerstspel is niet aan de tijd aangepast. Alles verloopt op precies dezelfde manier als decennia geleden. Wel was er vroeger aansluitend een eucharistieviering, nu ís het kerstspel tegelijk ook een viering, buiten. Maar de inden houd is nooit herdacht of geactualiseerd. Hier in Vremde wordt het eerder als een historisch verhaal opgevat – en de geschiedenis is wat ze is: er waren volkstellingen, en er waren vast ook zwangere vrouwen onderweg. De boodschap van het verhaal is bovendien tijdloos, en voor mij figuurlijk: sluit je herberg niet af, zoals Maria en Jozef overkomen is, maar stel ‘m open.” Grappig: in 1980 verscheen er een krantenartikel over het kerstspel van Vremde, waarin de auteur zich afvroeg “of in de toekomst het spel nog hetzelfde karakter zal behouden”. “Een kerstspel dat telkens weer met een enorme poëtische spankracht en een ontwapenende eenvoud ten tonele wordt gebracht”, stelt de schrijver. “Of zal het voer worden voor gesofistikeerde (sic) mensen die met o-watmooi-kreten dit kerstspel beschouwen als intermezzo tussen de kalkoen en de dure wijn? (...) Wij houden van het kerstspel van Vremde omdat het (hoe lang nog?) één brok pure poëzie is.” De auteur kon toen niet in de toekomst kijken, maar zijn vrees bleek dus ongegrond. “Ik ben katholiek opgevoed”, zegt Eef, “maar ik beschouw mezelf nu niet zo. We voe- onze kinderen eerder neutraal op, maar ik kijk wel met een warm gevoel terug op mijn verleden. Ik verloochen het niet, integendeel, ik vind het belangrijk om die verbondenheid van kerst mee in stand te houden. Het is iets om trots op te zijn.”
Wie wil gaan kijken: het kerstverhaal wordt opgevoerd op zondag 24 december om 18u, aan en in de kerststal aan de Dorpsplaats van Vremde.