Catalaanse klap voor Rajoy

Over de winnaars van de Catalaanse verkiezingen kan worden gediscussieerd. Over deze verliezer niet: de conservatieve Partido Popular van Mariano Rajoy behaalde haar slechtste resultaat ooit in de regio. In twee jaar verschrompelde ze van elf naar drie zetels. En om de vernedering compleet te maken, heeft de partij in het Catalaanse parlement niet langer recht op een eigen fractie. Ze moet samenhokken met de anarchistische CUP, die ook fors verloor. De PP was altijd een kleine speler in de regio en ze was bereid om kleiner te worden, als dat het separatisme kon stoppen. Dat was jarenlang ook de strategische afweging die de partij in Baskenland maakte. Alleen is de nederlaag wel erg groot. “De Spaanse separatisten hebben steun verloren, minder dan we gehoopt hadden, maar toch”, verklaarde Mariano Rajoy achteraf. Dat klopt, maar ze behouden wel hun nipte meerderheid in het parlement. De afstraffing van de PP was dus voor niets. Het resultaat van Carles Puigdemont is een andere belangrijke tegenvaller voor de Spaanse premier. Het separatisme verliest twee zetels en zit met 48% van de stemmen duidelijk aan zijn plafond. Maar omdat de peilingen pessimistischer waren over de kansen van de afgezette minister-president kon hij zich als een winnaar van de avond uitroepen. De laatste weken waren er spanningen ontstaan tussen de partij van Puigdemont en de linkse republikeinen van ERC. Hun kartel werd opgebroken en de peilingen voorspelden dat ERC de grootste separatistische partij zou worden. Dat scenario had een machtsstrijd binnen het separatistische kamp veroorzaakt die Rajoy goed uitkwam. Het liep anders. “Puigdemont: 34 zetels, Rajoy: 3”, klonk het gisteravond in het kamp van de gevluchte politicus. De verkiezingen waren nochtans nooit echt een strijd tussen hem en de premier. Rajoy heeft niet verloren van de separatisten. Zijn partij werd volledig opgevreten door het liberale Ciudadanos. In Spanje is de steun voor een harde aanpak van de Catalanen groot, maar dat wil nog niet zeggen dat het Rajoy is die de crisis electoraal zal kunnen verzilveren. De verkiezingen zijn sowieso pas voor 2020 en Rajoy is niet van plan ze te vervroegen, herhaalde hij vrijdag. Die drie zetels van de PP zetten een ongemakkelijke waarheid in de verf: in Madrid regeert een partij die in een van de belangrijkste regio’s van het land minder dan 5% van de stemmen haalt. Dat onevenwicht oplossen is een van de grote uitdagingen waar Spanje vandaag voor staat. Twee grote vragen blijven: wat met het beruchte ‘artikel 155’ en met de beloofde gesprekken over een nieuwe grondwet? Rajoy verklaarde altijd dat de Catalanen het bestuur weer in handen krijgen op het moment dat ze de wetten respecteren en heeft dat inmiddels herhaald. Voorlopig zwijgt Puigdemont over de onafhankelijkheid, maar een nieuwe confrontatie tussen hem en Rajoy komt er ongetwijfeld. Over de grondwetswijziging zei Rajoy recent nog dat ze “geen beloning mag zijn voor de separatisten”. Heel wat Catalanen die tegen de onafhankelijkheid zijn, snakken naar een ‘nieuw contract’ met Madrid. Het resultaat van de verkiezingen is een valse start voor de commissie die zich vanaf januari over die nieuwe grondwet zal buigen. Een groter verlies van de separatisten had haar meer zuurstof gegeven. Veel problemen kunnen in principe nochtans buiten de grondwet om geregeld worden: zoals meer fiscale autonomie. Alleen wil Puigdemont daar naar eigen zeggen allang niet meer van weten. Waarover dan wel onderhandeld kan worden, is een vraagteken. Als Rajoy hoopte dat de verkiezingen een makkelijke uitweg uit de Catalaanse crisis mogelijk zouden maken, dan was dat een stevige misrekening. ANNELIEN DE GREEF