Golf van protest tegen ayatollahs rolt over Iran

Voor de vijfde dag op rij vonden gisteren in Iran straatprotesten plaats tegen het strengislamitische regime. Daarbij zijn al minstens dertien doden gevallen. Het begon eind vorige week met een betoging tegen de hoge voedselprijzen, maar het protest verspreidde zich vliegensvlug over het hele land en werd politiek. De demonstranten eisen het ontslag van de opperste leider, ayatollah Ali Khamenei.

Ze staat kaarsrecht, onder de platanen langs de straat. Haar hoofddoek houdt ze hoog op een stok. Stil protest. In Iran is dat niet zonder gevaar. In 2009 golfde de Groene Beweging door het land, als reactie op de discutabele herverkiezing van hardliner Mahmoud Ahmadinejad tot president. Die protestbeweging werd hard neergeslagen door de Revolutionaire Garde. Veel demonstranten werden opgesloten en gefolterd, de leiders leven nog altijd onder huisarrest. Ook nu waarschuwen de fundi’s binnen het islamitische regime de betogers dat ze tegen een ijzeren vuist zullen aanlopen.

Razendsnel verspreid

En toch zijn ze met heel veel. Samen met de vrouw op de foto betogen sinds donderdag tienduizenden mensen doorheen heel Iran. Het begon met ontevredenheid over hoge voedselprijzen en lage koopkracht en een betoging in Mashhad, de tweede stad van Iran. Dan ging het over de economische heropleving die beloofd werd met de dooi in de internationale relaties en het wegvallen van sancties tegen het land begin 2016. Een evolutie waarvan heel veel Iraniërs niet blijken te profiteren. En uiteindelijk werd het een protestbeweging tegen het strenge islamitische regime, tegen president Hassan Rouhani en tegen opperste leider Khamenei.

Het protest verspreidt zich over het hele land. Hier is het vreedzaam, daar worden politiekantoren, banken en islamitische seminaries bestormd. En de ordetroepen reageren inderdaad met ijzeren vuist. Er vielen al minstens dertien doden. Onder hen ook een politieman, wat de spanning alleen nog maar vergroot.

De autoriteiten zijn zelf ook verrast door de snelle brede spreiding van de onrust. Protesten als deze zijn erg zeldzaam in Iran. De laatste keer dat de Iraniërs massaal de straat opgingen, was in 2009 en toen vielen er tientallen doden.

Hardliners binnen het regime willen ook nu elke bedreiging van de klerikale leiders staalhard de kop in drukken. De meer gematigde elementen willen het graag voorzichtiger aanpakken. President Hassan Rouhani, die als gematigd bekendstaat, riep in een televisietoespraak op tot kalmte. Voorlopig zonder veel resultaat.

Slechte timing

De interne strubbelingen in Iran komen weinig gelegen voor het regime. Het land heeft zijn invloed in het Midden-Oosten de afgelopen tijd flink opgevoerd. Het heeft een stevige vinger in de pap in Irak en in Syrië is het met de Russen koppig dictator Bashar al-Assad blijven steunen. Nu IS er zo goed als verslagen is, mag Iran daar het regeringsleger opnieuw opbouwen, uitgebreid met milities trouw aan Teheran.

Die sterke regionale positie heeft Iran nodig in zijn machtsstrijd met Saudi-Arabië, een krachtmeting die het komende jaar het Midden-Oosten zal domineren. Dan heeft het Iraanse regime er echt geen oren naar als het ook van binnenuit wordt uitgedaagd.