Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Voor Turkije zijn wij geen goede moslims”
Turkse Cyprioten die dromen van een hereniging van het eiland, maken zich zorgen over de manier waarop Turkije hen probeert te islamiseren.
Toen vier jaar geleden de eerste steen van de Hala Sultan-moskee gelegd werd, was er niets in de noordelijke vlakte van de hoofdstad Nicosia. Nu behoren haar monumentale koepels en minaretten tot de grootste in die hoek van de Middellandse Zee.
Voor heel wat Turkse Cyprioten is de moskee het symbool van de groeiende greep van Ankara op het Turkse NoordCyprus. En dat is niet onbelangrijk nu er het voorbije weekeinde parlementsverkiezingen waren. “Hier hangt veel van af”, zegt Esra Aygin, een prominente, gematigde Turks-Cypriotische politica die lid is van Unite Cyprus Now, een beweging die voor de hereniging van het eiland opkomt. “De moskee toont welke levensstijl en cultuur Turkije aan ons wil opleggen. Het is heel belangrijk dat de krachten die voor verzoening zijn het bij de verkiezingen halen.”
Zwak voor whisky
Turkse Cyprioten zijn eerder liberale moslims. Ze drinken alcohol, een overblijfsel van de Britse koloniale tijd, waaraan ze een zwak voor whisky overhielden, en vinden vrouwen met hoofddoeken maar niets. Een grap die het goed doet: dat je alleen naar een moskee gaat voor een begrafenis. Van islamisering krijgen ze koude rillingen.
Seculiere Turkse Cyprioten vrezen dat religie straks een nieuw obstakel wordt in de pogingen om het land te herenigen. Recent waren er nog spanningen nadat een Turks-Cypriotische krant een cartoon overgenomen had uit een Griekse krant waarin een Grieks standbeeld plast op het hoofd van de Turkse president Erdogan. Turks-Cypriotische nationalisten, onder wie vicepremier Recep Akdag, veroordeelden de publicatie als een belediging “van de hele Turkse natie”.
Sener Elcil, de voorzitter van de leerkrachtenbond en een belangrijke kritische stem tegen de toenemende invloed van Ankara, was boos en bang tegelijk toen de Hala Sultan-moskee gebouwd werd. “We willen niet dat de soennitische islam hier opgelegd wordt, maar we voelen dat er systematisch geprobeerd wordt om ons te radicaliseren en ons lot te veranderen. Cultureel gezien leunen we dichter aan bij de Griekse Cyprioten dan bij de Turken.”
Het moet Turkser
Als de Hala Sultan-moskee dit jaar opent, zal er plaats zijn voor meer dan drieduizend gelovigen. De bouw maakt deel uit van een programma van Erdogan om wereldwijd gigantische moskeeën op te trekken. De bezoekers zullen in de eerste plaats ingeweken Turken zijn die sinds de jaren 70 vanuit Turkije gestuurd werden om het noorden Turkser te maken. “Niet alleen zijn de Turkse Cyprioten een minderheid in eigen land geworden, nu zijn er ook pogingen om het seculiere onderwijssysteem te vervangen door religieuze scholen”, aldus Elcil. “Meer dan 400 imams zijn als missionarissen naar het eiland gestuurd, speciaal voor de kinderen van die inwijkelingen. In plaats van Engels leren ze Arabisch. Nationalisme was in het verleden een twistappel op Cyprus, religie nooit.” Buiten het parlement werd al betoogd, vooral door jongeren die niet willen dat Ankara hun cultuur boetseert naar islamitisch model. Ze klaagden onder meer de pogingen aan van de Turkse regeringspartij om gemengde zwembaden aan de universiteiten te schrappen.
“In het verleden waren er pogingen om ons Turkser te maken”, klaagt Esra Aygin. “Nu zijn we geen goede moslims en het antwoord is: meer moskeeën, meer religieuze scholen en meer Koranlessen. Het enige wat we niet kunnen zijn, is Cyprioot.” Religieuze leiders wimpelen de kritiek af als linkse oppositiepraat. “We krijgen ook heel veel steun”, aldus imam Shakir Alemdar.
Internationaal isolement
De verkiezingen vonden zondag plaats in een sfeer van groeiende frustratie over het
internationale isolement. Sinds het noorden 35 jaar geleden de onafhankelijkheid uitriep, heeft alleen Turkije het verarmde gebied erkend. Ankara houdt het al jaren financieel overeind.
In 2004 werd het Griekse deel van Cyprus de meest oostelijke lidstaat van de Europese Unie. De Turkse Cyprioten bleven in de kou toen het Griekse zuiden nee stemde in een referendum over de hereniging.
Vorige zomer liepen nieuwe vredesgesprekken, die als “de beste kans op hereniging ooit” gezien werden, in Zwitserland op de klippen. In de nasleep daarvan probeerden duizenden Turkse Cyprioten om in het zuiden paspoorten te bemachtigen. Anderen zijn vertrokken op zoek naar geluk elders in Europa. “Als er niet snel een oplossing komt, zullen er geen Turkse Cyprioten meer zijn om over de hereniging te praten”, zegt expert James Ker-Lindsay. “Noord-Cyprus zal een Turkse provincie worden, een plek van moskeeën en kolonisten. Het is een race tegen de tijd.”
HELENA SMITH
© The Guardian