Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Kiosken verdwijnen langzaam uit het straatbeeld”
Afwachten of Groenplaats opnieuw exemplaar krijgt
De moderne kiosk op de Groenplaats verdwijnt en het is nog onzeker of er een ander exemplaar komt. Ooit wemelde het in Antwerpen van de kiosken, maar er zijn er nog maar een paar over.
TIMOTHY DE PAEPE Conservator Museum Vleeshuis “Met de opkomst van de jazzen de popmuziek verminderde de populariteit van kiosken.”
Als de Groenplaats in 2019 wordt heraangelegd, zal de metalen muziekkiosk verdwijnen. Misschien komt er opnieuw een soort podium, maar of dat in de vorm van een kiosk zal zijn, is nog niet duidelijk.
De kiosken in Antwerpen hebben hoe dan ook hun beste tijd gehad, zo lijkt het. “De bloeiperiode van de kiosken was eind 19e, begin 20ste eeuw”, weet Timothy De Paepe, conservator van Museum Vleeshuis. “Er waren er zeker tientallen. Elke gemeente, ieder park had zijn kiosk. De meeste zijn uit het straatbeeld verdwenen.”
Vanaf de jaren zestig was de kiosk op zijn retour. Dat had veel te maken met nieuwe muziekstromingen die in de mode kwamen. “Vooral fanfares, militaire muziekkapellen en harmonieën speelden in de muziekkiosken”, weet De Paepe. “Heel veel Antwerpenaren gingen op zondag naar muziek luisteren aan een kiosk. Het was gratis en deftig vermaak, je kon er de kinderen ook mee naartoe nemen. Met de opkomst van jazz- en popmuziek verminderde dat. De kiosken waren niet zo geschikt voor dat type muziek en elektrische gitaren. Er werd vaker in cafés of concertzalen opgetreden. De fanfares speelden ook steeds meer binnen en werden ook minder populair, mede door de ontzuiling.”
Omdat de kiosken in weer en wind stonden, waren ze al eens aan vervanging toe of werden ze afgebroken. Ook op architecturaal vlak veranderde de smaak van de Antwerpenaar. Zo verdween de art nouveau kiosk van Thielens in 1960 omdat de kosten voor de restauratie te hoog waren en de stijl nog maar matig werd geapprecieerd. Dat was het einde van de derde kiosk op de Groenplaats, de vierde gaat zijn laatste jaren nu tegemoet.
Architecturale pareltjes
Er zijn nog maar een paar kiosken over in Antwerpen, met die van het Albertpark, de Zoo en het Rivierenhof als bekendste.
Langer is de lijst van de verdwenen stuks, waar gelukkig nog wel mooie foto’s van bestaan. “Er zitten architecturale pareltjes bij”, vindt De Paepe. “Ergens is het logisch dat er nog maar weinig over zijn. Honderd jaar geleden waren er nog geen cd’s en mp3-spelers. De kiosken die er nog zijn, verwijzen terug naar een muzikaal en stedelijk verleden.”
In Hoboken is zelfs een plein vernoemd naar de kiosk die er tot 1951 stond: de Kioskplaats. Na de Wereldtentoonstelling van 1894 had Hoboken voor 2.500 frank een prachtige smeedijzeren kiosk gekocht die daar te zien was. De Hobokenaar zou er ruim vijftig jaar kunnen genieten van optredens. Nu herinneren alleen de straatnaam en de namen van een aantal handelszaken nog aan het pronkstuk.
In het Albertpark wordt sporadisch nog eens een concertje gegeven in de kiosk. Het mooie exemplaar uit 1877 werd bestempeld tot bouwkundig erfgoed en zal dus niet zo snel verdwijnen. Architect Pieter Dens (1819-1901) was ook niet de minste. Hij ontwierp onder andere het Atheneum op de Franklin Rooseveltplaats, het politiecommissariaat op de Sint-Andriesplaats en dat in de Bordeauxstraat, en de (afgebroken) Vlaamse schouwburg aan Kipdorp. Hij restaureerde onder meer het stadhuis en de noordertoren van de kathedraal. Maar hij was ook de ontwerper van een vroegere kiosk op de Groenplaats, nog voor die van Thielens, waarvoor hij in 1877 de opdracht kreeg. Nauwelijks 25 jaar later was de kiosk al versleten en werd hij gesloopt. Een lot dat de kiosk van Thielens in de jaren zestig dus ook te wachten stond, en een lot dat de huidige kiosk nu nog te wachten staat. Wat dat betreft is er weinig veranderd.