Gazet van Antwerpen Stad en Rand
De “verborgen vluchtelingencrisis” van Mexico
Mexico kampt volgens Amnesty International met een “verborgen vluchtelingencrisis”. Het treedt hard op tegen migranten uit MiddenAmerika, want het wil niet hun plan B worden.
Hoe dichter hij de Amerikaanse grens nadert, hoe verder weg de Verenigde Staten lijken voor Ribaldo González. De 30jarige Hondurees verliet zijn hoogzwangere vrouw en hun zoon begin 2017, vlak voor het aantreden van de Amerikaanse president Donald Trump. Nu zit hij berooid, een ledemaat armer en zwaar depressief vast in Nogales, Mexico. “Ik weet niet wat ik moet doen. Als ik oversteek en de Amerikanen pakken me, deporteren ze me meteen. Dat is zelfmoord.”
González’ verhaal illustreert hoe Mexico voor Midden-Amerikanen op weg naar de VS is geëvolueerd van een doorvoerland tot een eindstation. In de drie jaar voor Trumps aantreden waren het vooral Hondurezen, Guatemalteken en Salvadoranen die clandestien de zuidgrens van de VS overstaken. Hun aantal is fors gedaald, sinds Trump de asielregels aanscherpte en illegale migranten veel sneller vastzet en uitzet.
La Bestia
Zijn belofte om de hele Amerikaanse zuidgrens van een muur te voorzien, heeft de Amerikaanse president in zijn eerste jaar niet kunnen inlossen. Maar voor de naar schatting 500.000 migranten die jaarlijks Mexico’s zuidgrens oversteken, vormt Mexico zelf ook al een grote hindernis. In het deze week verschenen rapport Overlooked, under-protected stelt Amnesty International dat het land kampt met een “verborgen vluchtelingencrisis”. Mexico komt volgens de mensenrechtenorganisatie zijn internationale verplichtingen om vluchtelingen te beschermen niet na. Onder meer door hun asiel te weigeren en hen terug te sturen naar hun levensgevaarlijke thuislanden. De Midden-Amerikanen vluchten vooral voor de geweldepidemie in hun landen, die moordcijfers kennen die bij een oorlogsgebied horen. Ribaldo González ook: “De maras (straatbendes, red.) in mijn wijk trokken aan me. Ik had te veel gezien, zeiden ze. Ik moest me aansluiten, anders zou ik het niet overleven.” In overleg met zijn zwangere vrouw besloot hij te vluchten. Eenmaal in de VS zou hij asiel aanvragen en zijn gezin uiteindelijk laten overkomen. Dat was het idee. Het liep helemaal anders. Eenmaal door Guatemala getrokken stapte hij in ZuidMexico op ‘La Bestia’ (‘Het Beest’), de goederentrein waarop veel migranten noordwaarts meeliften richting de VS. Ter hoogte van het stadje Coatzacoalcos in de wetteloze deelstaat Veracruz viel hij van de trein. De wielen van de trein amputeerden zijn linkerarm. “Ik was op mezelf aangewezen, niemand hielp me. Met mijn ledemaat in de hand heb ik 20 tot 25 minuten rondgelopen, bloedend. Toen kwam ik iemand tegen die me naar het Rode Kruis bracht.”
Beter onder Obama
Nu hij – maanden later – enigszins hersteld is, blijkt de oversteek naar de VS lastiger geworden. Onder de regering-Obama staken Midden-Amerikanen de grens over om zich aan de andere zijde rustig te laten inrekenen. Ze konden asiel aanvragen en mochten tijdens de procedure bij familie in de VS blijven. Vaak voor jaren: de asielrechters kampen met grote achterstanden.
Onder de regering-Trump zijn de criteria voor asiel strenger geworden. Aanvragen worden sneller en vaker afgewezen. Alleen al het oversteken van de grens wordt in sommige gevallen als misdrijf gezien. Migranten krijgen niet de kans een aanvraag in te dienen: ze worden gedetineerd of meteen uitgezet. Mexico zit er niet op te wachten het plan B te worden van MiddenAmerikaanse migranten. Tekenend daarvoor is dat in 2014 de snelheid van La Bestia werd opgevoerd, zodat er minder verstekelingen zouden meereizen. Verder wordt volgens het Amnesty-rapport driekwart van de opgepakte migranten niet gewezen op het recht om asiel aan te vragen. En er worden procedurele fouten gemaakt,
waardoor migranten in de praktijk hun uitzetting niet kunnen aanvechten.
Opstapelende schulden
Er gaat een afschrikwekkende werking uit van de Mexicaanse en Amerikaanse strengheid: er vertrekken minder Midden-Amerikanen. Maar wie geen keuze heeft, zal het blijven proberen.
Ook Ribaldo González blijft zijn zinnen zetten op de VS. Zijn tweede kind, tijdens zijn reis geboren, kent hij alleen van foto’s. De rentelasten op de lening die hij afsloot om zijn smokkelaars te betalen, blijven zich opstapelen. Na maanden heeft hij eindelijk een prothese, maar die is zo zwaar dat hij die niet veel gebruikt. Hij wil graag een betere kunstarm en hoopt op de Amerikaanse zorg. “Maar of het me gaat lukken, weet ik niet: mijn arm maakt dat ik niet zo veel kan. Ik zit hier vast.” ©NRC Handelsblad MERIJN DE WAAL