“Stop met de geleidelijke afbraak van onze rechtsstaat”

In het nieuwe wetsontwerp over de woonstbetredingen bij sans-papiers dat deze week ter stemming voorlag in de Kamer is opnieuw pijnlijk duidelijk geworden dat men bezig is met de geleidelijke afbraak van onze rechtstaat. Men wil woonstbetredingen toelaten in woningen waarin mensen zonder papieren verblijven. Voorwaarde is wel dat het gaat om personen die een bevel hebben gekregen om het grondgebied te verlaten en dat negeren. Het maakt geen verschil of het gaat om een woning waar de sans-papiers zelf verblijven of een woning van mensen die ze onderdak verschaffen. (En dus totaal niets strafbaars doen, maar wel een inval mogen verwachten). Dat staatssecretaris Theo Francken (N-VA) geen graten ziet in dit nieuw ontwerp hoeft niet te verbazen. Maar dat ook minister van Justitie Koen Geens (CD&V), zelf vooraanstaand jurist – afgestudeerd aan de universiteit met grootste onderscheiding en een diploma van Harvard – dit laat passeren, doet mijn wenkbrauwen fronsen. Het gaat hier om de controle op enkele grondwettelijke rechten, met name die van de privacy en de onschendbaarheid van de woning. Om een woning te betreden, zegt de wet zeer duidelijk dat dit enkel kan met toestemming van de bewoner of met een bevel van een onderzoeksrechter. Zulke huiszoekingsbevelen kunnen slechts worden afgeleverd als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Het is de taak van de onderzoeksrechter om deze voorwaarden te toetsen en dan, op basis van het onderzoeksdossier dat hijzelf ter beschikking heeft, te beslissen of een mandaat al dan niet kan afgeleverd worden.

In het huidige ontwerp is er van een dergelijk dossier geen sprake meer. De onderzoeksrechter zou alleen nog gevraagd worden een stempel te zetten om een administratief dossier dat hijzelf niet beheert te kunnen afhandelen. Minister Geens zegt wel dat bij de aanvraag een verslag moet worden overgemaakt waaruit moet blijken dat de politie alle voorafgaande stappen heeft doorlopen. Maar een eenzijdig opgesteld verslag van de politie zelf zet de deur open voor misbruiken. De daadwerkelijke controle door de onderzoeksrechter lijkt zo totaal onmogelijk. Niet alleen op de vooraf verlopen procedure, maar ook niet na de inval. In een normaal strafrechtelijk onderzoek krijgt hij een verslag om na te kijken of de zoeking correct is verlopen. Behalve dat de onafhankelijke controle door een onpartijdige rechter op de helling wordt gezet, is vooral de tendens tot de afbraak van enkele basisprincipes van onze rechtsstaat een kwalijk gegeven. Voormalig strafrechter Walter de Smedt toont zich in een opiniestuk in Knack terecht bezorgd. Zijn verwijzing naar de medewerking van het Antwerpse stadsbestuur in 1942 aan een drietal razzia’s op joden klinkt misschien hard, maar ongelijk heeft hij niet. Ook toen waren er volgens het stadsbestuur redenen om een inval in woningen van bepaalde bevolkingsgroepen te rechtvaardigen. De onschendbaarheid van een woning is een grondwettelijk recht, waar zeer zorgvuldig mee moet worden omgesprongen. Het patroon dat zich nu aftekent, heeft al dikwijls geleid tot desastreuze gevolgen: het begint met een kleine inperking van eerder verworven basisrechten en het eindigt in een staat waar nog weinig rechten overblijven.