Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Ik heb altijd geloofd in de terugkeer van de wolf”
Gie Luyts ziet door avontuur van Naya zijn naslagwerk uit 2001 plots weer actueel worden
Wist u dat er in 1838 nog wolven in Putte werden doodgeschoten? En mogelijk zelfs nog in 1860 in Merksem? En dat in 1596 een knaap in Kontich werd gedood door een wolf? Gie Luyts’ boek over de wolf in Vlaanderen is dankzij Naya plots weer actueel.
Wolvin Naya beet vorige week mogelijk haar tweede schaap dood in de buurt van Balen. De terugkeer van de wolf in Vlaanderen lijkt nog wat surrealistisch, maar Natuurpunter Gie Luyts uit Turnhout heeft altijd geweten dat het slechts een kwestie van jaren was. In 2001 schreef hij het naslagwerk Met vryaerts en resoelen, over het verdwijnen van de wolf in Vlaanderen. En hoewel dat boek nu plots gedateerd is, is het ook weer brandend actueel.
Luyts ploegde door allerlei archieven om het uitstervingsproces van de wolf te reconstrueren. Tot in de tiende eeuw kwam de bruine beer nog in Vlaanderen voor. Tegelijkertijd leefde hier ook de wolf. Zo vroegen de inwoners van Kalmthout in 1335 aan de bisschop om een eigen kerk te mogen bouwen. Het was te gevaarlijk geworden om te voet naar de kerk van Nispen te wandelen, omdat hongerige wolven mensen durfden aanvallen.
Klopjachten en premies
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) groeide de wolvenpopulatie in onze regio sterk aan. “Door het krijgsgewoel en de plunderingen raakten dorpen ontvolkt. Viersel was afgebrand en verlaten. Massenhoven telde nog zes gezinnen, Westmalle en Oostmalle elk een 25-tal gezinnen. Toen men in 1587 in Essen een volkstelling wilde houden, trof men er geen enkele inwoner meer aan”, vertelt Gie Luyts. “Loenhout, ooit bijna tweeduizend inwoners groot, was verwoest en verlaten. Hetzelfde gold voor Stabroek, Lillo, Oosterweel, Berendrecht, Zandvliet, Wilmarsdonk en Ekeren. In soortgelijke gebieden kregen wolven vrij spel. Over Brecht werd geschreven dat er alleen nog wolven woonden. Ze aten de kuddes vee die de mensen in hun vlucht hadden achtergelaten, of soldatenlijken.”
Gedurende de strenge winter van 1570-1571 leden ook de wolven veel honger. In januari zou toen een boodschapper van Alva, op weg naar Antwerpen, aangevallen zijn door wolven. Zijn paard kwam alleen de stad binnen. “De wolvenplaag werd weinig bestreden, omdat het verboden was om wapens te dragen eind 16de eeuw. De Kroniek van Antwerpen en Lier meldt dat in 1588 wolven in een menigte be- landden en mensen opaten. Eind 16de eeuw was er ook een wolvenplaag in Kontich, Edegem en Aartselaar. In 1613 werden alle wethouders uit de provincie Antwerpen samengeroepen voor een bestrijdingsplan. Er werden premies uitbetaald en grote klopjachten georganiseerd, onder meer in Brecht, Sint-Lenaarts en Kalmthout.”
In Broechem en Oelegem heerste rond 1732 een heuse plaag. Meer dan honderd premies werden er toen uitbetaald, al zijn dubbeltellingen mogelijk. Halfweg de 18de eeuw werd in Kalmthout jachtvereniging De liefhebbers van de Wolvenjacht van Roosendael en Esschen opgericht.
Moord opgelost
In 1898 werd in de provincie Luxemburg de laatste wolf gedood, maar ook uit onze provincie komen nog enkele opvallend late meldingen. Gedurende de strenge winter van het jaar 1838 werden in Putte twee wolven gevangen, die in de verzameling van Jacques Kets belandden, de stichter van de Antwerpse Zoo. Het is niet duidelijk of het om Putte bij Mechelen of bij Kapellen gaat, maar Gie Luyts denkt aan dat laatste. Rond 1861 werd nog een wolf doodgeschoten in Merksem, al is er verwarring met Merksplas mogelijk.
Hoewel wolven zéér zelden aanvielen, werd in 1591 een vrouw door wolven doodgebeten in Aartselaar. Op 6 september 1589 werd in Boechout Liesken Batens door wolven gebeten en op 17 december 1596 vond in Kontich de uitvaart plaats van een jongen die verscheurd was door wolven. “Er was toen nog razernij”, verklaart Gie Luyts dat atypisch wolvengedrag. Er was een grote populatiedichtheid in het bos tussen Schelle en Wilrijk en Zoerselbos.
In 1754 losten wolven zelfs een moord op in Kalmthout. Ze groeven het lijk van een vermoorde vrouw op die in de Papekelderduinen was verstopt.
Gie Luyts Auteur wolvenboek ‘‘De laatste melding van een doodgeschoten wolf uit de regio was in 1861 in Merksem.’’