Opheldering over vuile lucht

“We doen veel tegen luchtvervuiling, de luchtkwaliteit verbetert elk jaar. Maar voor sommigen zal het nooit genoeg zijn.” Dat zegt Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V), die gisteren een dubbele dagvaarding in de bus kreeg van Greenpeace,

1. Welke vuile stoffen zitten in onze lucht?

De belangrijkste zijn stikstofdioxide, fijn stof en ozon zijn. Stikstofdioxide is een gas dat vooral uitgestoten wordt door dieselvoertuigen. Fijn stof is een verzamelnaam voor onzichtbare deeltjes die zowel binnens- als buitenshuis voorkomen. Ozon is een gas dat in lage concentraties in de natuur voorkomt en schadelijk wordt bij toenemend zonlicht. Hoge concentraties tasten het longweefsel aan.

2. Wie of wat zijn de grootste verantwoordelijken?

“Ons verkeer en dan vooral diesels”, zegt Frans Fierens, luchtkwaliteitsexpert en directeur van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu. “Maar ook onze huishoudens: 59% van de hoeveelheid fijn stof wordt veroorzaakt door houtverbranding in kachels en haarden, door koken en door kaarsen en cosmetica.” Volgens de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) stoten de allernieuwste kachels nog meer dan veertig keer meer fijn stof uit dan een aardgasketel. Ook de uitstoot van (buitenlandse) industrie en de verwarming van gebouwen hebben een groot aandeel in de vervuilde lucht.

3. Klopt het dat de luchtkwaliteit elk jaar verbetert?

“De minister heeft gelijk als ze zegt dat er vooruitgang wordt geboekt”, zegt Joeri Thijs (Greenpeace). “Zeker op het vlak van fijn stof. Maar wat stikstofdioxide betreft, stagneert de verbetering. Op tal van plaatsen in Vlaanderen worden de Europese grenswaarden geregeld overschreden.”

Mínder gelijk heeft Schauvliege volgens Thijs als ze zegt dat het voor sommigen nooit genoeg zal zijn. “De vooruitgang gebeurt niet in ijltempo. Bovendien hebben onze kinderen er weinig aan dat de luchtkwaliteit tien jaar gelegen nóg slechter was. Zij hebben vandáág recht op gezonde lucht.”

4. Wat zijn de slaagkansen van de indieners?

Hendrik Schoukens, expert milieurecht aan de UGent, vermoedt dat de rechter de overheid zal veroordelen voor nalatigheid en zal bevelen om meer meetstations te plaatsen en met een scherper plan tegen luchtvervuiling te komen. Maar Schoukens ziet een achilleshiel. “Dé vraag is of de rechter zal kunnen worden overtuigd om specifieke maatregelen op zo’n korte termijn op te leggen.”

5. Áls de rechter kan worden overtuigd, kan de lucht dan weer schoon worden?

“In principe wel”, zegt Joeri Thijs. “Als een ambitieus beleid gevoerd wordt, kan luchtkwaliteit in een aantal jaar tijd fors verbeteren.” Greenpeace eist via een procedure in kort geding dat de Vlaamse overheid binnen de twee maanden met een nieuw Vlaams urgentieplan tegen luchtvervuiling, mét concrete maatregelen en deadlines, komt. Vooral de vervuiling door het dieselverkeer moet aan banden worden gelegd. “Op korte termijn is het onmogelijk om snel van onze dieselverslaving af te raken”, zegt Frans Fierens. “Maar een geleidelijke uitfasering is wél al volop aan de gang. Diesel is nu duurder dan benzine, fiscale maatregelen benadelen dieselwagens. Het einde van het dieseltijdperk zit er dus wel degelijk aan te komen.”

6. Hoeveel overlijdens zijn er jaarlijks door luchtvervuiling?

Vervuilde lucht inademen kost ons gemiddeld negen maanden van ons leven en jaarlijks sterven tien- tot twaalfduizend Belgen er vroegtijdig door: dertien keer meer dan door verkeersongevallen.

7. Is er in Vlaanderen nog érgens propere lucht te vinden?

“Er zijn zeker nog plekken waar de luchtkwaliteit aanvaardbaar of goed is. In het algemeen zijn dat plekken ver van verkeer en dicht bij groen”, zegt Joeri Thijs.

“De beste luchtkwaliteit wordt gemeten als het regent en er een harde wind staat”, zegt Frans Fierens. “Zeker van westenwind, die van de oceaan komt, kun je vrij zeker zijn dat die relatief schoon is. Oostenwind is meer vervuild.”

8. Helpt een mondmasker?

Joeri Thijs en Frans Fierens zijn het eens: een mondmasker beschermt níét tegen luchtvervuiling. “Voor grote deeltjes fijn stof helpen ze nog enigszins”, zegt Thijs. “Maar sowieso onvoldoende en voor de fijnere deeltjes en stikstofdioxide werken ze helemaal niet.” Wat je dan wel kunt doen? Meewerken om de luchtkwaliteit te verbeteren. “Meer voor het openbaar vervoer in plaats van de dieselwagen kiezen, bijvoorbeeld, of stoppen met verwarmen met een houtkachel”, zegt Thijs.

9. Waarom leeft de problematiek rond luchtvervuiling vandaag zo sterk?

“Dieselgate is een grote wake-up call geweest en heeft er mee toe geleid dat er in Vlaanderen steeds meer burgers en actiegroepen zijn beginnen met het meten van de luchtvervuiling”, zegt Joeri Thijs. “Bovendien is de wetenschappelijke kennis over de ware gezondheidsimpact van luchtvervuiling de voorbije jaren enorm gegroeid.”