Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Hoe ‘mémé’ als kind in China woonde en in een jappenkamp verzeild raakte
Levensverhaal van Joke Tercalavres (83) is 150ste boek dat Zorgbedrijf Antwerpen maakt
“Nu kunnen jullie het lezen, want jullie luisteren toch niet als ik het wil vertellen.” Met die kwinkslag verraste ‘mémé’ Joke (83) uit Sint-Job haar kroost tijdens het paasfeest met een boek over haar leven, dat ze door Zorgbedrijf Antwerpen liet opschrijven.
Zoon Marc en dochter Marianne zakten op paasmaandag nietsvermoedend met hun kinderen en kleinkinderen naar Sint-Jobin-’t-Goor af, waar mémé Joke Tercalavres (83) en haar man Armand (85) wonen. De achterkleinkinderen mochten paaseieren komen rapen in de tuin, maar wat niemand wist was dat mémé nog een verrassing in petto had.
Stiekem had ze haar levensverhaal laten optekenen door Ebe Daems van Zorgbedrijf Antwerpen. “We zijn vier jaar geleden gestart met dat project, en omdat het om het 150ste levensverhaal gaat, hebben we de pers uitgenodigd om de boekoverhandiging bij te wonen”, legde Sara Engels van Zorgbedrijf Antwerpen uit.
Het levensverhaal van mémé Joke is allesbehalve alledaags. De vrouw, die in de jaren 80 en 90 twaalf jaar lang rondleidingen gaf bij Gazet van Antwerpen op Linkeroever, werd geboren in het Chinese Tientsin.
“Papa was elektricien en kon daar gaan werken. In 1930 trokken mijn ouders met het schip naar ginder en in 1935 werd ik daar geboren.” Joke groeide er op tussen de Chinezen als blij en vrij kind. Maar in 1944 nam haar leven een nare wending toen ze samen met haar ouders in het jappenkamp Yangchow C. gevangen werd gezet, in centraal China.
“We hebben er tien maanden opgesloten gezeten. Mijn vader deed er klussen, mijn moeder moest vooral groenten kuisen. Ze hielden er een levenslang trauma aan over. De Japanners patrouilleerden met bajonetten en waren heel bedreigend. We hebben er honger geleden en kregen afvalwater te
Ebe Daems
schreef levensverhaal drinken. Je hoort hier in Vlaanderen alleen over de concentratiekampen zoals Auschwitz of Birkenau vertellen, maar ook de jappenkampen in Azië waren een verschrikking.”
Via Shangai naar Boom
Na de bommen op Hiroshima en Nagasaki ontvluchtten de Japanners kamp Yangchow C. “De bevrijders hebben een maand naar ons gezocht, want wij durfden het
kamp niet verlaten. Ik herinner me de vliegtuigen die eten dropten. Na de bevrijding zijn we naar Shangai verhuisd, om drie maanden later met mijn ouders naar België terug te keren.”
Joke was tien en woonde ineens in Boom, in een voor haar vreemd land. “Ik had niets gemeen met die kinderen op school. Ze ontdekten toen pas Coca Cola, allemaal dingen die ik al lang kende uit China. Ik kon niet lezen en schrijven en sprak alleen Engels. De films die hier in de cinema draaiden, had ik al lang gezien in China. Op de duur dachten ze dat ik een fantast of een dikkenek was. Omdat ik graag vriendinnetjes wilde, ben ik me gaan aanpassen.”
Joke had het moeilijk. “Als ik tegen mijn ouders zei dat ik later als ik groot was met een Chinees zou trouwen, kreeg ik een mot tegen
mijn kaak. Uiteindelijk heb ik toch mijn draai gevonden. Ik huwde met Armand – geen Chinees! – kreeg kinderen en kleinkinderen. Maar de hunkering naar China bleef. Als we naar een Chinees restaurant gingen, trok ik naar de patron om te gaan vertellen dat ik in zijn land was opgegroeid. Maar de Chinese restauranthouders in het Antwerpse spreken allemaal Kantonees, en geen Mandarijns zoals ik.”
Teruggaan deed ze nooit, “uit schrik dat de heimwee te groot zou zijn”. “In 2008 volgde ik een computercursus, en zo kwam ik via het internet op het spoor van het boek Captives of Empire van Greg Leck, waar ikzelf in vermeld sta!”
Het verlangen om haar levensverhaal te boek te stellen, groeide. Metekind Sofie Rombouts (29) – die nog een ei bewaart dat
Joke in het jappenkamp kreeg – deed een poging, maar het ontbrak haar aan tijd.
Via Zorgbedrijf Antwerpen kwam levensverhaalschrijver Ebe Daems drie keer drie uur luisteren. Gisteren gaf Joke het 142 pagina’s dikke boek aan haar kinderen en kleinkinderen. “Ik denk dat mijn familie nu beter zal begrijpen hoe ik mij voel.”
‘‘Ik ben drie keer drie uur langsgeweest om Jokes verhalen te noteren.’’
Niet alleen senioren
Voor 1.499 euro kan iedereen zijn levensverhaal laten opschrijven en uitgeven. “Je moet geen klant van Zorgbedrijf Antwerpen zijn”, zegt Sara Engels. “Het zijn niet alleen senioren. We hadden ook al een vrouw van 35 die terminaal was. Het gaat over het bewaren van je identiteit.”
Info: www.zorgbedrijf.antwerpen.be op ‘Het boek van mijn leven’