Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Antwerpse bouw alléén al verloor 3.000 Belgen in 5 jaar”
ACV-secretarissen doen oproep tot ‘Oosterweel-partners’ om voorbeeld te geven want “de bouwsector boomt met steeds minder reguliere arbeiders”
De Belgische bouwsector groeide vorig jaar met 2,5%, dit jaar allicht zo’n 3,7%. Tegelijk steeg de werkgelegenheid in zes jaar tijd met 16.000 eenheden. Maar het aantal Belgische bedrijven kelderde. Het aantal Belgische bouwarbeiders donderde zelfs met 20.000 omlaag, 3.000 van hen in het Antwerpse.
“De cijfers spreken toch voor zich?”, valt provinciaal secretaris Ronny Matthysen van ACV Bouw, Industrie & Energie (afgekort ACV BIE) met de deur in huis. “Het gaat om sociale dumping. In 2012 was nog een op de acht in de Belgische bouwsector een ‘gedetacheerde’, oftewel een officieel hier werkende niet-Belgische Europeaan. Eind vorig jaar was dat al opgelopen tot een op de vier. Wat nog een grof gemiddelde is. In steden zoals Antwerpen en Brussel is die verhouding nog negatiever omdat je daar nu eenmaal een concentratie van grote werken hebt met veel zwaar werk zoals ruwbouw, grondwerken enzovoort. Het is vooral daar dat bouwfirma’s een beroep doen op onderaannemers die met gedetacheerden werken.”
Positief, maar...
“Versta me niet verkeerd: de globale stijging van de totale werkgelegenheid in de bouw is zeker hoopgevend. Maar die groei is in hoofdzaak opgevangen door vervangingstewerkstelling, onder meer dus via gedetacheerden. Ondanks dat het aantal Belgische bouwvakkers met 20.000 daalde (in de provincie met 3.089), zijn er natuurlijk ook pluspunten. Zo steeg het aantal bedienden met 5.000 en het aantal ‘zelfstandigen met een Belgisch sociaal statuut’, bij wie ook niet-Belgen, eveneens met zo’n 5.000. Maar de echte groei zit met 25.000 eenheden vooral bij de gedetacheerden. In mensentaal gaat het daarbij om niet-Belgische, Europese bouwvakkers die hier of als werknemer (met een A1-attest) of als zelfstandige komen werken. Daarbij gaat het in de eerste plaats om Nederlanders naast Polen, Bulgaren, Roemenen enzovoort.”
6 euro per uur goedkoper
“Wat ook nog gek is: terwijl de conjunctuur aantrekt en de Nationale Bank zegt dat de resultaten voor de bouw in het voorbije jaar ‘zeer goed’ waren, daalde in de provincie Antwerpen het aantal bouwbedrijven in vijf jaar tijd al met ruim 7%. Dan zou je dus denken dat het aantal werknemers per resterend bedrijf is gestegen, maar wegens de gedetacheerden is dat niet het geval.”
“Gedetacheerd met een A1-attest betekent dat bijvoorbeeld een Pools bouwbedrijf, met bouwactiviteiten in eigen land, een bouwvakker hier kan laten werken. Maar dan moet hij wel volgens de Belgische loonvoorwaarden worden betaald, terwijl de sociale lasten volgens Pools recht in Polen betaald worden. Gemiddeld betekent dit dat een gedetacheerde 6 euro per uur goedkoper is. Voor zelfstandig gedetacheerden is dat voordeel nog groter. Tenminste als alles correct verloopt. Maar heb jij ooit al gehoord dat bouwen goedkoper is geworden?”
“De sector zal meteen roepen dat hij zelf het slachtoffer van die buitenlandse bedrijven is. Onterecht. De vele kleine kmo’s, familiebedrijven, zijn het slachtoffer. Het zijn de grote bouwgroepen, de klasse-8, die met gedetacheerde onderaannemers werken. Zij zijn zelf meer en meer financiële holdings geworden met meer en meer bedienden.”
Te weinig, te laat
“Ik geef meteen toe dat de federale én de Vlaamse overheid het probleem kennen en al tal van maatregelen hebben genomen. Helaas te weinig en te laat. Inzake het verzamelen van info op Europees niveau zijn grote stappen gezet en een aantal procedures verbeterd. In hoofdzaak gaat het om een handhavingsbeleid, terwijl een beloningsbeleid misschien beter zou zijn. In die handhaving zijn duidelijk veel meer pv’s opgemaakt. De administratieve boetes zijn exponentieel gestegen, maar bij de invordering botst men dan bijvoorbeeld op een postbusadres in Bratislava en daar stopt het. Bij het
correctioneel optreden tegen zware sociale fraude gaat het slechts om het topje van de ijsberg en daar schiet het gewoon niet op.”
“De pv’s liggen daar te roesten. In Antwerpen waren er in mei 2016 achttien Roemeense bouwvakkers die al drie maanden nauwelijks betaald werden door een in Antwerpen gevestigd bedrijf. In oktober 2017 werd het pv opgemaakt en sindsdien … niets meer.”
“Ondanks het feit dat de regering, in het kader van de strijd tegen de sociale fraude in januari 2017, aankondigde om liefst 96 bijkomende inspecteurs aan te werven, is er in de praktijk niets van terecht gekomen. Het korps is nog niet uitgebreid. De gepensioneerden werden vervangen, maar de totale slagkracht is dus zeker niet verhoogd.”
Lichtpunten
“Toch zijn er ook lichtpunten. Marianne Thyssen heeft als eerste Europees Commissaris een oude vakbondseis overgenomen. Zij heeft zich publiekelijk uitgesproken voor de oprichting van een soort ‘Sociale Europol’, een interpol op sociaal vlak. Het is nog maar een intentieverklaring, maar het is een begin.”
“Heel belangrijk was de uitspraak
in februari van het Hof van Justitie van Europa in het zogenaamde Altun-arrest. Altun is een door Turken gerund Belgisch bedrijf dat werkte met Bulgaarse gedetacheerden. Die bleken tegen uiterst slechte voorwaarden hier in ons land te werken. Een deel had zelfs niet eens een A1-attest. Een rogatoire commissie trok naar Bulgarije en stelde daar vast dat het bedrijf daar niet eens als bouwfirma bestond. Bulgarije weigerde als thuisland mee te werken om te controleren of ter plaatse alvast de Bulgaarse sociale lasten werden betaald. België nam het voortouw en trok naar Europa. Daar is nu geoordeeld dat in zo’n geval het werkland wél degelijk mag optreden en het betrokken bedrijf mag onderwerpen aan de Belgische sociale wetgeving. Dat is een echte doorbraak én een pluim voor onze sociale inspectie en justitie.”
700 Oosterweelopleidingen
“We willen nog een lichtpunt aanstippen. Uitgerekend in Antwerpen zijn nu eindelijk de reusachtige Oosterweelwerken begonnen. Althans fase één op Linkeroever. Ter zake is het weinig bekend dat wij als sociale partners met de BAM afspraken hebben gemaakt. Het is een schoolvoorbeeld geworden van wat we willen inzake opleidingen. Alleen al voor die eerste fase worden er, gespreid over de periode 2016-2022, in dat project in zevenhonderd opleidingsplaatsen voorzien voor leerling-bouwvakkers en werkzoekenden. Bij de volgende fasen op Rechteroever zal dat een veelvoud zijn, wat nog moet worden vastgelegd.”
“Zoiets is heel belangrijk, want het aantal jongeren dat in ons land voor een opleiding als bouwvakker in een technische school kiest,
blijft dalen. Het wordt stilaan problematisch. Wij steunen daarom bijzonder sterk de inspanningen om duaal leren in te voeren. Waarbij je, een beetje naar Duits model, een volwaardig diploma kunt halen op de werkplek. Om organisatorische redenen komt dit echter maar moeilijk van de grond. Positief is dan wel dat het voorbije jaar alleen al in de provincie Antwerpen 27% van de 26.000 bouwvakkers bijkomende opleidingen heeft gevolgd. De afspraak in het Oosterweelproject biedt nu nog meer concrete vooruitzichten.”
“Wij zouden hier nog verder willen gaan en een oproep doen tot de overheid en alle Oosterweel-partijen. Laten we een charter sluiten waarbij iedereen verder wil gaan dan de strikt wettelijke verplichtingen om de sociale fraude te bestrijden. Laat iedere schakel zich engageren om zijn onderaannemers op sociaal vlak nauwgezet te controleren.”