Vroeger rijke gemeenschap, nuveel armoede

Dankzij Goed Volk van Jeroen Meus leerde heel België de broers van het Joodse restaurant Hoffy’s kennen. Dankzij de CD&V-lijst kent iedereen nu ook Aron Berger. De chassidische joodse gemeenschap houdt zich aan strenge religieuze regels, maar de combinatie met politiek is niet zo evident.

Als er één straat is waar je wordt ondergedompeld in de Joodse samenleving, dan is het de Lange Kievitstraat in Antwerpen wel. Het was daar, in restaurant Hoffy’s, dat Jeroen Meus een paar dagen doorbracht voor het Eén-programma Goed Volk, waarin hij gesloten gemeenschappen beter probeerde te leren kennen door ervoor te gaan koken. Het is ook daar dat gidsen groepen rondlei- den om hen iets te vertellen over de Joodse cultuur.

Maar los daarvan is de Joodse gemeenschap in Antwerpen vrij gesloten. Van de naar schatting 25.000 tot 30.000 joden in de stad is de helft chassidisch, een kwart modern orthodox en een kwart liberaal niet praktiserend.

De ultraorthodoxe joden houden zich aan strenge regels: koosjer eten, geen elektriciteit gebruiken op sabbat (zaterdag), pruiken en rokken voor de vrouwen, geen les over Darwin op school, jongens en meisjes gescheiden, geen tv en geen smartphone en huwelijkskandidaten worden zorgvuldig geselecteerd voor ze aan elkaar worden voorgesteld.

Moeilijk verenigbaar

Professor Ludo Abicht, kenner van de Joodse cultuur, schat het aantal ultraorthodoxe joden op zo’n 12.000. Hij was toch verbaasd met Aron Berger als naam voor de CD&V-lijst. “Bijna alle partijen zoeken joodse kandidaten en de CD&V had dat nog niet. Maar dat de partij met Aron Berger met iemand uit die ultraorthodoxe hoek komt, verbaast me wel. Mensen mogen doen wat ze willen, maar als iemand vrouwen

geen hand geeft, vrouwen niet aankijkt of niet naast menstruerende vrouwen wil zitten, dan lijkt me dat moeilijk verenigbaar met de principes van de CD&V.”

Hoge werkloosheid

Een van de problemen van de chassidische gemeenschap in Antwerpen is de armoede. Exacte cijfers zijn er niet, maar de werkloosheid wordt wel geschat op 30%. De Koninklijke Vereniging voor Joodse Weldadigheid, beter bekend als de Centrale, begeleidt mensen met problemen. “We zien dat die armoede stijgt, maar we begeleiden ook mensen die een eigen zaak opstarten. De maatschappij staat niet altijd open voor orthodoxe joden. Vrouwen hebben het wat dat betreft gemakkelijker dan mannen, omdat je bij hen hun geloofsovertuiging niet meteen ziet door het uiterlijk”, vertelt directeur Alexander Zanzer.

Vroeger werkten er veel Joden in de diamant, maar dat ‘ambacht’ is voor een groot deel uitgestorven en een deel van de handel werd overgenomen door de Indiërs. “Niet iedereen kan of wil een andere job vinden. Maar zelfs wie werkt, kan in armoede belanden. Zeker als je meer dan drie kinderen hebt. Dat is de tragedie van deze tijd.”

Advocaat, socioloog en professor Joods recht Henri Rosenberg is kritisch voor de orthodoxe gemeenschap. “Sinds de jaren tachtig is die diamanthandel al aan het verdwijnen, daar is onze gemeenschap blind voor geweest. Vroeger waren de Antwerpse Joden zo welvarend dat ze mensen overal ter wereld konden helpen. Het is een schande dat we ons nu moeten richten op onze eigen mensen. Elke week worden er honderden gratis maaltijden uitgedeeld, zo hoog is de nood.”

Rosenberg maakt zich ook zorgen over de radicalisering van de orthodoxe gemeenschap. “In mijn tijd was ik een orthodoxe jood, nu al bijna niet meer, terwijl ik niet veranderd ben. Dat gebeurt ook bij katholieken en moslims, maar het is wel zorgwekkend.”

Rosenberg staat vrij alleen met zijn kritiek. “Ik denk dat meer mensen die analyse wel maken, maar men wil dat niet zien of horen. De sociale controle is zeer groot. Dat is meteen een van de obstakels op weg naar een oplossing.”

FOTO DIRK KERSTENS Een blik op de Joodse buurt.