Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Het dodelijke virus van het witte water
Wat is ebola precies?
44 jaar geleden zat een Belgische dokter van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in het team dat het virus ontdekte in een afgelegen streek in Congo. Ondertussen is het land al aan zijn negende epidemie toe.
De Ebola is een zijrivier van de Mongala, die op haar beurt weer in de grote Congo stroomt. ‘Het witte water’ – de letterlijke vertaling van ebola – heeft helemaal niets te maken met het dodelijke virus dat haar naam draagt. Het riviertje heeft gewoon de pech dat het in de buurt lag van de eerste uitbraak van het virus, in 1976. De toen nog piepjonge dokter Peter Piot van het Antwerpse Tropisch Instituut behoorde met zijn Congolese collega Jean-Jacques Muyembe tot het team dat het virus ontdekte in het bloed van een zieke missiezuster. Piot, die later een wereldautoriteit zou worden in aidsonderzoek en in België tot baron verheven is, gaf het virus de naam van de rivier.
Hoge koorts, spierpijn en ontstekingen in het lichaam die leiden tot inwendige bloedingen zijn de belangrijkste symptomen van de ziekte. Men vermoedt dat vleermuizen het virus tussen uitbraken door overdragen. De ziekte is uiterst besmettelijk. Gelukkig gaat die besmetting niet van mens tot mens over via de lucht, via hoesten of niezen zoals velen denken, maar wel via alle mogelijke soorten lichaamsvocht: bloed, sperma, urine, zweet of zelfs speeksel. Ook wie in rechtstreeks contact komt met het braaksel of de ontlasting van de patiënten, is in gevaar. Daarom behoren de mensen die de zieken verzorgen tot de grootste risicogroepen. Het duurt ongeveer een week tussen de besmetting en de eerste symptomen van de ziekte.
Voorlopig nog geen medicijn
Een medicijn dat ebola geneest bestaat (nog) niet. Het enige wat de dokters en verplegers kunnen doen is de schade proberen
te beperken: de patiënt zo goed mogelijk gehydrateerd houden én de pijn zo veel mogelijk bestrijden. Tot nu toe sterft meer dan de helft van de mensen die besmet raken met het virus. Dokter De Weggheleire van het Instituut voor Tropische Geneeskunde heeft tijdens de massieve ebolacrisis in West-Afrika klinisch onderzoek gedaan met het bloedplasma van de patiënten die genazen, voorlopig zonder resultaat.
Na de crisis, die in 2014 en 2015 11.300 slachtoffers maakte in Guinee, Liberia en Sierra Leone, schoot ook de wetenschap in actie. Tot die tijd was er weinig tijd en geld geïnvesteerd in ebola-onderzoek, ‘omdat het maar een Afrikaans fenomeen’ is. Maar toen het virus vier jaar geleden ook de Verenigde Staten en Spanje bereikte, gingen de alarmbellen overal af. Ondertussen is er een experimenteel vaccin van de farmareus Merck, ontwikkeld door een laboratorium in de Canadese stad Winnipeg met steun van de Wereld Gezondheidsorganisatie. Dat vaccin, dat alleen preventief werkt en dus niet bij patiënten die al ziek zijn, krijgt nu in Congo zijn eerste grote test.