Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Hogere CO2-uitstoot maakt rijst minder voedzaam
Stof is nochtans een veelgebruikt middel om planten sneller te laten groeien
Amerikaanse onderzoekers luiden de alarmbel. Wanneer de CO2concentratie in onze atmosfeer zo blijft toenemen, slinkt in rijst het gehalte aan eiwitten, rijst, zink en vitamines B zienderogen. En dat terwijl twee miljard mensen op onze planeet rijst als dagelijks basisingrediënt van hun maaltijd hebben.
Met de opwarming van ons klimaat doen wetenschappers volop onderzoek naar wat de gevolgen op onze leefomgeving zijn op langere termijn. Amerikaanse onderzoekers van de University of Washington stelden zo rijstplanten langdurig bloot aan de CO2-concentraties die onze atmosfeer volgens de huidige klimaatmodellen tegen het eind van deze eeuw zou bevatten.
De resultaten zijn onthutsend: niet alleen bevestigt het onderzoek de eerdere vaststelling dat rijst daardoor minder ijzer, zink en eiwitten gaat bevatten, maar ook ligt het gehalte aan vitamines
B1, B2, B5 en B9 in rijst anno 2100 maar liefst met 12,7% tot 30,3% lager dan in rijst anno 2018. Dat zou wel eens ernstige gevolgen kunnen hebben voor wie rijst al duizenden jaren het basisvoedsel vormt, stellen de onderzoekers. Aan de UAntwerpen wordt gelijkaardig onderzoek verricht, maar met andere uitkomsten. “Wij zien dat CO2 de plant toch ook juist helpt om zich te wapenen tegen een warmer klimaat”, zegt bioloog Gerrit Beemster van het departement Biologie aan de UAntwerpen.
Verwonderen die Amerikaanse resultaten over de rijst u?
Gerrit Beemster: Het is al heel lang geweten dat verhoogde CO2 de plantengroei flink kan stimuleren omdat het de fotosynthese versterkt. Dat is precies de reden waarom bijvoorbeeld tomatenkwekers zelfs extra CO2 in hun serres pompen om hun planten te laten groeien. Ook rijst is een zogenaamde C3-plant die veel baat heeft bij extra CO2.
Het enzym RuBisCo dat bij rijst deze CO2 binnenhaalt, heeft als nadeel dat het minder goed werkt wanneer de van verhouding van zuurstof en CO2 niet ideaal is. De natuurlijke situatie met veel meer zuurstof is op die manier proble- matisch voor die planten. Maar als het CO2-gehalte omhoog gaat, komt het enzym plots veel beter op gang. Rijst heeft zo klassiek veel en snel voordeel van een CO2-verhoging op zijn fotosynthese. Dat die voedingswaardes bij zo’n verhoging afnemen, kan ik alleen maar verklaren als verschuivingen die in de plant optreden. In het metabolisme van een plant zijn alle producten of eigenschappen aan elkaar gekoppeld. Als iets omhoog gereguleerd wordt, gaat iets anders omlaag. Je zou het totale plaatje moeten bekijken.
Is meer CO2 dan goed of slecht voor de plant?
Dat CO2-gehalte neemt in de toekomst zeker toe, maar ook met de negatieve gevolgen als hittestress en uitdroging gaan planten door de klimaatopwarming vaker te maken krijgen. Zelf doen wij onderzoek naar welke gevolgen de combinatie van al die factoren in het toekomstige klimaat hebben voor planten als maïs en arabidopsis (zandraket, red.).
Wat wij daarbij zien, is dat de verhoogde CO2 een deel van de negatieve impact door hittestress vermindert. Dat gebeurt onder meer door de activatie van antioxidanten zoals vitamine C, die ook voor de mens goed zijn. Zo heeft maïs een heel andere bladstructuur en gebruikt het andere enzymes dan rijst. Er is daar- om lang gedacht dat dit soort planten geen effect zou ondervinden van CO2, maar wij zien in ons onderzoek dat dit wel het geval is. Zeker wanneer maïs in een situatie van droogtestress terechtkomt. CO2 zorgt daar voor extra energie zodat de plant zich beter kan verdedigen tegen allerlei schade. De plant gebruikt koolstofdioxide dan niet als groeimiddel, maar als versterking van de afweer. Het totaalplaatje is dus misschien niet zo slecht als je alleen maar naar de negatieve factoren zou kijken.
Het is toch geen goed teken wanneer gewassen aan voedingswaarde verliezen?
Ik geloof eerlijk gezegd nooit dat CO2 zulke zware effecten zou hebben op de samenstelling van die planten, ten opzichte van andere zaken die wij dagelijks met onze gewassen doen. Ik denk aan de voorziening van voedingsstoffen of bemesting, stress wanneer ze onvoldoende water krijgen of de aanwezigheid van ziektes. Denk maar aan de evolutie van biologische bestrijding.
De plant gaat zichzelf verdedigen tegen ziektes, schimmels of stress wanneer die zich voordoen. Ook dat gebeurt door metabolieten die voor interne verschuivingen zorgen, zowel positief als negatief. Je moet altijd naar het totaalplaatje kijken.