700 ‘toekomstbomen’ moeten nog honderd jaar blijven bloeien

Slechts 1% Antwerpse bomen is minstens eeuw oud

De stad heeft 41.000 bomen gescreend, waarvan er zevenhonderd in aanmerking komen voor het label van ‘toekomstboom’. Dat zijn bomen die voldoen aan de criteria van Natuurpunt om ouder dan 100 jaar te worden. Ze komen op een lijst te staan, maar dat wil niet zeggen dat ze nooit gekapt zullen worden. “De buurt kan mee waken over de bomen”, klinkt het.

Op het Heldenplein in Wilrijk werden de eerste drie toekomstbomen ingehuldigd. “We hebben in de districten Antwerpen, Deurne, Merksem en Wilrijk al een screening gedaan van in totaal 41.000 bomen”, zegt schepen van Stads- en Buurtonderhoud Caroline Bastiaens (CD&V). “Daarin hebben we zevenhonderd bomen gevonden die de naam van ‘toekomstboom’ krijgen. En vierduizend bomen die het kunnen worden, als we ze op de juiste manier ondersteunen.”

Voor zo’n toekomstboom komt een houten paaltje met een logo van Natuurpunt op te staan. De boom wordt op een lijst bij de groendienst van de stad gezet. Zo’n bast zou op termijn de kaap van 100 levensjaren moeten overschrijden. Momenteel is maar 1% van de bomen in Antwerpen ouder dan 100 en 10% ouder dan 50. Die cijfers wil de schepen omhoog krijgen. De stad onderzoekt ook plekken waar toekomstbomen geplant kunnen worden. Het is dan aan de districten om te beslissen dat wel of niet te doen.

“We komen op voor de natuur”

Zo’n toekomstboom moet wel voldoende ruimte krijgen. Daarom mag hij niet te dicht tegen bebouwing staan om zo de wortels alle kansen te geven. “De ruimte die een boom boven de grond inneemt, heeft die ook onder de grond nodig”, zegt Bastiaens. Voor een boom een toekomstboom genoemd mag worden, moet die een doorwortelbare ruimte van honderd vierkante meter hebben. De boom moet ook gezond genoeg zijn om te overleven en er moet zorg voor gedragen worden. De criteria werden vastgelegd door Natuurpunt.

“Wij komen op voor de natuur”, zegt Lieven Schamphelaere, algemeen voorzitter van Natuurpunt. “Maar zeker in steden wordt het alsmaar belangrijker. Het is aantrekkelijker om tussen het groen te wonen. Zeker oude bomen zijn een belevenis en onderhouden vaak een onvoorstelbare biodiversiteit van honderden insecten.” Schamphelaere wil de actie over heel Vlaanderen verspreiden.

Dat alle toekomstbomen de 100 halen, is niet gezegd. Als de boom toch wordt gekapt bij wegenwerken, is er geen juridisch middel om dat tegen te gaan. Het is dus een intentie, geen regel. “We rekenen op dat moment op de mensen van de buurt om van zich te laten horen”, legt Koen Van Keer van Natuurpunt uit.

“Misschien is het omdat ze zo geschrokken zijn van de reactie van de buurt na de kap van de bomen op de Charlottalei?”, vraagt Nederlands boomexpert J’orn Copijn zich af. De bomen werden uiteindelijk toch gekapt, ondanks buurtprotest.

Copijn vindt het een mooi initiatief, maar wil verder gaan. “1% van de Antwerpse bomen is ouder dan 100 jaar? Dat is weinig. In Den Haag bijvoorbeeld ligt dat aantal veel hoger. Het is een stap in de goede richting, maar die bomen zouden ook juridisch beschermd moeten worden.”

“We waren al voor de bomenkap op de Charlottalei bezig met dit project”, reageert schepen Bastiaens. “En je kan bomen moeilijk juridisch beschermen. Een boom is geen cultureel erfgoed. Met dit project willen we de mensen betrekken in het verhaal, zij kunnen mee waken over het groen.”