Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Het zijn reizigers die planten over de wereld verspreiden”
Bioloog roept op om tijdens uw vakantie zeker op de wandelpaden te blijven
De bermen van wandelpaden op bergen over de hele wereld staan vol planten die daar totaal niet thuishoren. Die konden er komen omdat reizigers onbewust de zaden verspreiden en tegelijk voor de ideale groeiomstandigheden zorgen.
Vakantiegangers in warme oorden weten dat ze hun schoenen en bagage beter even nakijken op schorpioenen, insecten of andere lieverdjes die er zich als een levend souvenir in hebben verstopt. Maar slechts weinigen staan er bij stil dat ze vaak ongewild ook planten en zaden van het ene naar het andere continent verschepen. “Het is de menselijke verstoring die een heel grote impact op planten en hun omgeving heeft”, zegt bioloog Jonas Lembrechts van de UAntwerpen. “Blijf daarom deze zomer alstublieft op de wandelpaden.”
Is die impact echt zo groot?
Jonas Lembrechts: We hebben de voorbije jaren de begroeiing op bergflanken over de hele wereld bestudeerd. En overal stellen we vast dat de bermen van de wandelpaden volstaan met planten die daar in feite niet thuishoren. Het zijn totaal andere vegetaties dan de directe omgeving eromheen. Opvallend daarbij is dat het vooral om planten uit West-Euro-
Jonas Lembrechts Bioloog
‘‘Ook invasieve exoten kunnen zich zo in onze contreien verspreiden.’’
pa gaat die plots opduiken naast bergpaden in Zuid-Amerika of Australië, maar elders in die regio niet te vinden zijn. Dat geeft heel duidelijk aan dat ze meegelift zijn met reizigers, via zaden die zich onder schoenen of aan kleding hebben vastgehecht.
Hoe gaat dat in zijn werk?
We merken dat de streekeigen natuur op zich sterk genoeg is om exoten te weren. Maar het is door de verstoring van die lokale natuur door de mens dat de exoten er zich kunnen nestelen. Wanneer de wandelaar van het pad afwijkt en in de berm loopt, vertrapt hij daar de aanwezige streekeigen planten, die er soms zo totaal verdwijnen. Daardoor ontstaan openingen in de berm, waardoor zaden er makkelijk kunnen kiemen en ze minder competitie van andere planten ondervinden. Omdat het om open plekken gaat, kan de zon er ook makkelijker bij en zijn de pad- en wegbermen ietsje warmer dan hun omgeving. Dat zijn ideale omstandigheden om te kunnen groeien.
Bestaat het gevaar dat ze zich van daaruit verder verspreiden?
Op de bergen in ons onderzoek zien we toch vooral dat je een paar meter voorbij de berm nog altijd de normale plaatselijke vegetatie vindt. De impact is wel heel groot, maar dus vooral ook heel lokaal. Maar de zaden van die exoten die er opschieten, kunnen op dezelfde manier dankzij de mens wel degelijk verder verspreid geraken, tot bijvoorbeeld in natuurgebieden. Exoten hebben wel de menselijke verstoring van de plaatselijke natuur nodig om zich te verspreiden. Zo stelden we vast dat de natuur bovenaan skiliften voor 100% uit exoten bestaat, precies omdat mensen daar zo massaal rondlopen. Daarom raden we mensen op vakantie zo sterk aan om op de paden te blijven, dan blijft het effect in de ruimte beperkt.
Niet elke exoot is invasief?
Nee, absoluut niet, met het merendeel van de exoten is helemaal niets mis: die zijn op eigen kracht niet in staat om zich massaal te verspreiden. Maar het is vooraf heel moeilijk te voorspellen welke exoot wel de lokale planten gaat overwoekeren. In ons onderzoek merkten we vooral de verspreiding van West-Europese planten over de bergbermen in andere werelddelen, maar de omgekeerde beweging is natuurlijk ook mogelijk. Op diezelfde manier zijn de Japanse Duizendknoop en de Reuzenberenklauw in onze contreien terechtgekomen, en dat zijn wel invasieve soorten die de streekeigen vegetatie verdringen en voor flink wat problemen zorgen. Maar die planten zijn wij in de bergen tot nu toe nog niet tegengekomen.
Welke waarschuwing geef je reizigers mee?
Als je van werelddeel wisselt, is het zeker ook een goed idee om je schoenen vooraf proper te maken. Haal er zeker de modder tussenuit, want die kan wel eens zaden bevatten. Maar we willen de mensen zeker niet onnodig bang maken dat ze vreemde planten in een ander systeem introduceren. Op zich kunnen de meeste exoten niet zoveel kwaad, maar het is de verstoring van de natuur die een veel grotere impact heeft, waardoor het hele systeem verandert. Daarom onze oproep: beperk die verstoring door alstublieft op de paden te blijven.